Dane, generowane we współczesnym cyfrowym świecie, zalewają nas swoją masą. Nie sztuką jest je gromadzić. Sztuką jest analizować je z pożytecznym efektem.

Kto, drążąc dane, odkryje źródło cennych informacji, ten zyskuje szlachetny surowiec, zdolny pchnąć jego biznes na zupełnie nowe tory. Wykorzystanie narzędzi analizy danych w zarządzaniu biznesem bada prof. dr hab. inż. Celina M. Olszak, która w ramach stypendium NAWA w Programie im. Bekkera prowadziła badania na australijskim University of Technology Sydney.

NAWA: Na ile rozwinięte są, w Pani ocenie, narzędzia Business Intelligence i Big Data?

Prof. dr hab. inż. Celina M. Olszak, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach: Rozwój narzędzi BI&BD w ostatnim czasie uległ znacznemu przyspieszeniu. Z prostych rozwiązań ukierunkowanych na statyczne raportowanie przekształciły się one w narzędzia pozwalające na zaawansowaną analitykę, drążenie danych internetowych, np. pochodzących z mediów społecznościowych, a także przetwarzanie języka naturalnego. Narzędzia BI&BD umożliwiają odkrywanie asocjacji i zależności, zachodzących pomiędzy danymi, co daje możliwość identyfikowania trendów rynkowych, rozpoznawania nastrojów społecznych, politycznych, wczesnego identyfikowania wielu zagrożeń (w tym epidemicznych, klimatycznych etc.) oraz defraudacji.

Co warto podkreślić, na naszych oczach narzędzia BI&BD stają się moderatorem zmian i oferentem nowych możliwości dla biznesu. Dotychczas to biznes wyznaczał zakres i obszar wykorzystywania technologii informatycznych. Analogicznie do efektu dźwigni finansowej, możemy dzisiaj mówić o efekcie dźwigni zasobów cyfrowych i tworzeniu w oparciu o nie, nowych wartości dla całego biznesu i ekosystemu.

Jaka część firm działających obecnie, według Pani szacunków, korzysta z narzędzi BI&BD?

Współczesne firmy są wyraźnie podzielone, jeśli chodzi o wykorzystanie BI&BD. Zaawansowane wdrożenia można spotkać zwłaszcza w bankach, instytucjach finansowych i dużych firmach produkcyjno-handlowych. Tam BI&BD służą do segmentacji i profilowania klientów, przewidywania lojalności i migracji klientów, oceny ryzyka kredytowego, wykrywania oszustw, prognozowania rozwoju strategicznych procesów biznesowych, optymalizacji procesów logistycznych oraz projektowania i analizowania kampanii reklamowych. Warto podkreślić, że firmy, które stosują BI&BD, są zazwyczaj także użytkownikami nowoczesnych informatycznych systemów zarządzania produkcją. Dużą rolę przy wdrażaniu jednych i drugich systemów odgrywa dobra współpraca zarządu firmy z działem IT oraz centrum zarządzania wiedzą.

Sektor MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw) wybiera raczej proste systemy, nakierowane głównie na bieżące raportowanie. Nie są to rozwiązania kompleksowe i często zawodzą w zetknięciu ze stale rosnącą ilością danych oraz autentycznymi potrzebami firm. Nie widać w nich bezpośredniego przełożenia na procesy podejmowania decyzji, a zwłaszcza na rozwój nowych modeli biznesu oraz tworzenie oryginalnych łańcuchów logistycznych.

Coraz większe zapotrzebowanie pojawia się na analizy prognozujące, w których wykorzystywane są algorytmy o wysokim stopniu zaawansowania oparte o sztuczną inteligencję i sieci neuronowe. Klasycznym przykładem prowadzenia tak rozbudowanej analizy są aplikacje zakupów on-line, wśród których liderem jest firma Amazon.com. Wykorzystuje się w nich m.in. zaawansowane technologie analityczne do przetwarzania danych pochodzących z monitoringu interakcji klientów w czasie rzeczywistym.

Czy Pani badania wskazują, dla jakich branż narzędzia BI&BD są szczególnie korzystne? Czy rekomendowałaby je Pani raczej dużym, czy również mniejszym firmom?

Nie ma już chyba branż, które by nie dostrzegały atutów i korzyści, jakie można osiągnąć, korzystając z BI&BD. Jedynymi z pierwszych branż, które zaczęły stosować rozwiązania BI&BD były banki i instytucje finansowe. Z czasem do beneficjentów tych narzędzi dołączyły firmy produkcyjne, logistyczne, marketingowe, HR, firmy teleinformatyczne, energetyczne, administracja państwowa, a ostatnio także sektor ochrony zdrowia oraz szeroko rozumiana edukacja i szkolnictwo wyższe. Podstawowym celem narzędzi BI&BD jest eksploracja i analiza ogromnych zbiorów danych, pochodzących z różnych rozproszonych źródeł (baz danych, Internetu, urządzeń mobilnych, czujników, sensorów itp.). Zatem w wykorzystywaniu narzędzi BI&BD, nie ma w zasadzie znaczenia wielkość firmy, ale raczej jej potrzeby w zakresie analizy danych oraz odkrywania powiązań między różnymi faktami, które „gołym okiem” jest trudno wychwycić.

Czy może Pani podać przykład zastosowania BI&BD, które może znacząco wpłynąć na poprawę działalności firmy?

Najbardziej spektakularne efekty ze stosowania BI&BD zaobserwowano podczas tworzenia kampanii reklamowych, antycypacji sprzedaży i zachowań klientów, opracowywania polityki lojalnościowej oraz badania anomalii i defraudacji. BI&BD umożliwiają lepsze niż dotąd przewidywanie popytu na podstawie różnych kryteriów, nie tylko geograficznych i demograficznych, ale także behawioralnych. Oferują one nowe możliwości w zakresie identyfikacji grup docelowych i śledzenia zachowań klientów. Warto wspomnieć o roli BI&BD w identyfikacji nadużyć i defraudacji. Dotychczas, najbardziej popularnymi sposobami wykrywania nadużyć były metody oparte na wiedzy ekspertów. Jednak rosnąca liczba transakcji oraz ciągle zmieniające się techniki oszustw powodują, że konieczne stało się wsparcie wiedzy eksperckiej wiedzą uzyskaną za pomocą zaawansowanych metod drążenia danych. Umożliwiają one szybkie odnajdywanie wzorców zachowań, sugerujących nadużycia (podejrzane przelewy, zlecenia i inne nielegalne działania skierowane przeciwko firmie), a także wyszukiwanie powiązań pomiędzy osobami zaangażowanymi w nieuczciwą działalność.

Dlaczego wybrała Pani University of Technology Sydney dla swoich badań w ramach Programu im. Bekkera?

UTS jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się uniwersytetów w Australii. Znany jest przede wszystkim z innowacyjnych programów nauczania i współpracy z przemysłem. Uniwersytet należy do sieci Australian Technology Network, skupiającej pięć najbardziej znaczących uniwersytetów, współpracujących z sektorem przemysłu, administracją publiczną oraz prowadzących praktyczne i profesjonalne kształcenie. Prowadzi na szeroką skalę badania w zakresie innowacji w technologiach i praktykach menedżerskich, przyczyniających się do transformacji przedsiębiorstw i wzrostu ich efektywności oraz całej gospodarki. UTS jest wysoko oceniany w różnych rankingach dokonywanych przez specjalistyczne agencje i jest jedyną uczelnią w Australii, która zatrudnia 4 naukowców z listy "Wysoko cytowani badaczy" Clarivate Analytics - wiodącego wskaźnika najlepszych naukowców na świecie.

Jak stypendium NAWA wpłynęło na Pani rozwój naukowy?

Jadąc na stypendium NAWA miałam już dawno za sobą wszystkie możliwe do zdobycia stopnie i tytuły naukowe w Polsce. Zatem, można rzeczywiście zastanawiać się, czego może oczekiwać naukowiec, taki jak ja, od takiego wyjazdu. Powiem szczerze, chyba niewiele różniło mnie od młodego, zaczynającego swoją karierę zawodową, badacza. Była to przede wszystkim chęć dalszego poznawania, poszerzania horyzontów, nawiązywanie nowych kontaktów, no i dalszy rozwój, ale ukierunkowany już nie tak bardzo na siebie, ile na otoczenie, zespół, uczelnię. Moja perspektywa badawcza - rozwiązywanie problemów z udziałem BI&BD - stała się bardziej holistyczna i wielowymiarowa.

Jeśli miałaby Pani zachęcić innych naukowców do udziału w Programie im. Bekkera, to jaka jest największa wartość z pobytu na stypendium NAWA?

Każdy pobyt w zagranicznej i renomowanej uczelni dodaje nam pozytywnej energii, pozwala na przełamywanie wielu barier poznawczych i mentalnych, daje nam większą pewność siebie. Uczy także pokory, ale w ogólnym rozrachunku „pcha nas bardzo do przodu”, a przecież o to chodzi.

Dziękujemy za rozmowę.

Prof. dr hab. Celina M. Olszak, laureatka Programu im. Bekkera, jest obecnie rektorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Zdjęcie: archiwum prywatne prof. Celiny M. Olszak.

Prof. dr hab. inż. Celina M. Olszak jest absolwentką Politechniki Wrocławskiej Wydziału Informatyki i Zarządzania. Po studiach związała się z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach, gdzie uzyskała stopień doktora, doktora habilitowanego oraz tytuł naukowy profesora nauk ekonomicznych. Jest stypendystką Państwa Szwajcarskiego w Uniwersytecie Technologicznym w Zurichu (ETH), Deutsche Akademische Austausch Dienst w Uniwersytecie Trier w Niemczech oraz Programu Bekkera w Uniwersytecie Technologicznym w Sydney w Australii (UTS). Odbyła również wiele krótkookresowych wizyt i szkoleń w ośrodkach zagranicznych (University of Technology, Auckland, New Zeland; London University; Vienna University). Jej zainteresowania naukowe dotyczą zagadnień projektowania i wdrażania systemów informatycznych w organizacjach, digitalizacji przedsiębiorstw, systemów wspomagania decyzji menedżerskich, komputerowego wspomagania twórczości organizacyjnej, Business Intelligence, Big data oraz oddziaływania technologii informatycznych na gospodarkę i społeczeństwo.

Prof. dr hab. inż. Celina M. Olszak jest autorką lub współautorką wielu publikacji. Jej opracowania wydawane są w liczących się wydawnictwach międzynarodowych i są przedmiotem licznych cytowań na świecie. Najnowsza monografia „Business Intelligence and Big data. Drivers of organizational success” została wydana na łamach wydawnictwa Taylor & Francis, 2021. W trakcie pracy zawodowej pełniła różne funkcje. Aktualnie jest rektorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, członkiem Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), przewodniczącą komisji KRASP ds. Infrastruktury Informatycznej, członkiem Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania PAN oraz kierownikiem Katedry Informatyki Ekonomicznej.

Jak dostać grant NAWA w ramach Programu im. Bekkera? 

Szczegółowe informacje o programie NAWA znajdują się TUTAJ