Od maja 2022 roku Polska bierze udział w programie Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców (EQPR), który jest koordynowany przez Radę Europy. Poniedziałkowa konferencja w Warszawie była okazją do przybliżenia zasad działania tego międzynarodowego narzędzia służącego pomocy wojennym uciekinierom.

EQPR to cyfrowy certyfikat, który może otrzymać każda osoba o statusie uchodźcy lub korzystająca z ochrony międzynarodowej. W czasie działań wojennych osoby uciekające z domów często nie mają możliwości zabrania ze sobą wszystkich dokumentów poświadczających ich kwalifikacje. Dyplomy lub zaświadczenia o ukończeniu szkoleń schodzą na dalszy plan, kiedy rodziny z obszarów objętych konfliktem czy kataklizmami muszą zabrać ze sobą to, co pozwoli im zaspokoić pierwsze potrzeby przez najbliższe dni. Dopiero przy poszukiwaniu pracy czy możliwości dokształcenia się w nowym miejscu zamieszkania okazuje się, że potrzebny jest dokument potwierdzający kwalifikacje lub wykształcenie. Tutaj z pomocą przychodzi Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców, który jest dokumentem uznawanym przez wiele państw Unii Europejskiej, ale także inne państwa europejskie.

- Choć przydatność Europejskiego Paszportu Kwalifikacji dla Uchodźców dotyczy określonej grupy uchodźców – tych którzy utracili swoje dyplomy, świadectwa czy inne dokumenty potwierdzające wykształcenie - za każdą taką sytuacją stoi osobista historia konkretnego człowieka. I wierzymy, że w takich nadzwyczajnych chwilach nie statystyki i nie wielkie liczby, ale właśnie pomoc konkretnym ludziom ma głęboki, humanistyczny sens. Bo wszelkie prawo winno być tworzone dla człowieka – mówi dr Dawid Kostecki, dyrektor Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. - Tak rozumiemy ideę zrównoważonego rozwoju świata i cieszymy się, że podzielamy tę wizję z tak licznym gronem zarówno polskich, jak i międzynarodowych partnerów – dodaje.

Historia EQPR zaczyna się w 2016 roku, gdy Europę nawiedziła fala emigrantów związanych z wojną w Syrii. Tu niezwykle cenne okazały się działania podjęte w Grecji, które stały się jednym z fundamentów pod budowę wspólnego narzędzia uznawania kwalifikacji. Z perspektywy kilku lat widać, jak ważne było to doświadczenie.

- Dziś wiemy, że biura rekrutacyjne, pracodawcy, urzędnicy i przedstawiciele władz – zarówno lokalnych, jak i państwowych – te wszystkie organy na różnych poziomach służą integracji uchodźców z rynkiem. Dla nich wszystkich pomocnym narzędziem jest EQPR. On daje możliwości, by te osoby uchodźcze traktować jako cenny wkład w rozwój społeczeństwa – mówi Marina Malgina, Senior Project Officer
Education Department w Radzie Europy. – Chodzi o inkluzywność. Chcemy wspierać tę ludzką nadzieję, by osoby uchodźcze mogły skorzystać z normalności – dodaje.

Warto zaznaczyć, że raz wydany dokument ma ważność 5 lat, a ponieważ jest wydawany przez Radę Europy, to przy przemieszczaniu się nie ma potrzeby jego nostryfikacji w kolejnych krajach pobytu, co wzmacnia go jako nie tylko narzędzie pomocy, ale także współpracy między krajami. Dość wspomnieć, że EQPR realizuje postanowienia Konwencji Lizbońskiej.

Przygotowana przez NAWA konferencja była okazją do przedstawienia perspektyw działania EQPR w różnych krajach – Bessy Athanasopoulou, dyrektor departamentu informacji DOATAP, greckiego centrum ENIC-NARIC, prezentowała doświadczenie działań z EQPR w Grecji, a francuskie doświadczenia przedstawiła Hélène Bekker, dyrektor biura uznawalności w FEI. O idei działań europejskiego paszportu kwalifikacji mówił również przedstawiciel Rady Europy – Samir Heco.

- Warto zaznaczyć, że nie chodzi o to, by konkurować z dotychczasowymi rozwiązaniami prawnymi, funkcjonującymi na terenie kraju, ale by go włączyć w system – zaznacza Samir Heco.

Dane na temat obecnej sytuacji uchodźców w Polsce zaprezentowała Katarzyna Oyrzanowska, specjalistka ds. integracji w polskim biurze Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). Podkreślała, że:

• 87% osób rozdzielonych zostało z rodzinami;
• 93% osób to kobiety;
• 53% osób ma wyższe wykształcenie;
• 74% osób miało zatrudnienie;
• 12% osób to emeryci;
• 71% osób chce zostać w kraju goszczącym.

W sumie dotąd około 7 milionów osób uchodźczych z Ukrainy po 24 lutego 2022 roku zarejestrowano w całej Europie.

- To ogromne liczby. Największe w Europie od czasów II wojny światowej – tłumaczy Katarzyna Oyrzanowska, specjalistka ds. integracji w polskim biurze Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). - Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców to krok w kierunku pełnej inkluzji uchodźców. Cieszymy się, że dzieje się to także w Polsce – dodaje.

Warto zaznaczyć, że Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej jest instytucją, której działanie od samego początku warunkowane jest sytuacją na świecie. I w poczuciu nie tylko solidarności, ale i odpowiedzialności za międzynarodową sytuację środowiska naukowego i społeczności akademickiej reagujemy niemal natychmiast, gdy dostrzegamy zagrożenia. Tak było, gdy na świecie wybuchła pandemia, gdy rozpoczęły się represje wobec studentów i naukowców na Białorusi po niedemokratycznych wyborach prezydenckich, tak jest wreszcie teraz. Gdy wybuchła wojna w Ukrainie, kilka milionów uchodźców - w tym duża grupa związana ze światem uczelni wyższych – przekroczyła granicę z Polską. Znaleźli się w zupełnie nowej sytuacji, a skala tego zjawiska przerosła wszelkie oczekiwania. A NAWA wraz ze środowiskiem polskich uczelni natychmiast ruszyła z pomocą. W ramach rządowej inicjatywy przygotowano program „Solidarni z Ukrainą”, który miał pomóc studentom i doktorantom zza naszej wschodniej granicy w kontynuowaniu studiów, prowadzeniu prac nad rozprawą doktorską lub odbyciu innych form kształcenia w polskich uczelniach i instytutach w okresie od marca do września 2022 roku. Nabór do tego programu rozstrzygnięto już 28 kwietnia br., zaledwie dwa miesiące od wybuchu wojny.

Co ważne, wnioski o finasowanie złożyło 98 uczelni i instytutów badawczych, i każda z tych instytucji otrzymała finansowanie. Kwota przyznanych środków finansowych pochodzących z budżetów Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz Ministerstwa Zdrowia to ponad 23 mln zł.

NAWA zaangażowała się także w pomoc na wielu innych polach. Od samego początku wiedzieliśmy, że ta nadzwyczajna sytuacja stawia przed nami nowe wyzwania nie tylko na polu życia akademickiego.

- Fala uchodźców to ogromna wręcz liczba zapytań o dyplomy ukraińskich uczelni i ich odpowiedniki w polskiej czy europejskiej rzeczywistości. To ważne dla uczelni wyższych, ale także dla pracodawców. Potwierdzanie wykształcenia i kwalifikacji naukowych stało się palącą potrzebą. To dlatego NAWA przygotowała w kwietniu i maju webinaria, które miały przybliżyć informacje na ten właśnie temat – mówi Hanna Reczulska, dyrektor Biura Uznawalności Wykształcenia NAWA.

EQPR daje ogromne możliwości, ale by właściwie je wykorzystać, konieczna jest wiedza i współpraca. Właśnie dlatego przygotowano konferencję we współpracy z Radą Europy. Jej uczestnicy - zarówno ze świata uczelni wyższych, jak i świata pracodawców – zyskali informację, czym jest EQPR i jak funkcjonuje, a także dowiedzieli się, jak jego możliwości wykorzystywane są w innych państwach. Ma to dać inspirację do znalezienia dla niego miejsca w polskich procedurach wymagających potwierdzenia wykształcenia. By dać możliwość uczestnictwa wszystkim zainteresowanym, wydarzenie zrealizowano zarówno w formule stacjonarnej, jak i online.

Oprócz konferencji po raz pierwszy odbyły się w Polsce spotkania z uchodźcami, którzy chcą ubiegać się o Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców. Były to 4 osoby, z którymi eksperci odbyli rozmowy w siedzibie NAWA w Warszawie i online.