Od 5 do 9 lipca 2023 w Jachrance pod Warszawą odbywał się Kongres organizowany przez Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwem Edukacji i Nauki, Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ośrodkiem Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą oraz Narodową Agencją Wymiany Akademickiej. Kongres objęty był honorowym patronatem Małżonki Prezydenta RP Agaty Kornhauser-Dudy. Publiczność tworzyli przedstawiciele Polonii i Polaków za granicą, a wśród nich nauczyciele i wykładowcy, kierownicy polskich placówek oświatowych za granicą oraz propagatorzy polskiej kultury – łącznie z 40 krajów przybyło około 500 osób.

Już na początku Kongresu, podczas pierwszych oficjalnych przemówień, Piotr Semeniuk, Dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Edukacji i Nauki podkreślił, że dla rozwoju i umacniania polskiej nauki, jak również wiedzy o kulturze polskiej i znajomości języka polskiego w ośrodkach polonijnych najważniejsza jest synergia trzech instytucji podlegających Ministrowi Edukacji i Nauki – Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą i Instytutu Rozwoju Języka Polskiego.

NAWA, której działalność skupia się głównie na rozwoju i umiędzynarodowieniu nauki polskiej, odgrywa również ważną rolę w budowaniu polskiej tożsamości poprzez promocję języka polskiego i kultury polskiej za granicą, co zostało docenione przez Prezesa Rady Ministrów, który odznaczył Narodową Agencję Wymiany Akademickiej Honorową Odznaką za Zasługi dla Polonii i Polaków za Granicą. NAWA organizuje cykle spotkań Polonia Meetings (w tym roku odbyły się one już w Brazylii, Irlandii, we Włoszech i na Litwie) i wspiera polskich naukowców, studentów i młodzież polonijną, pragnącą podjąć studia wyższe w naszym kraju poprzez dedykowane Polonii i Polakom za granicą programy stypendialne: Anders NAWA, Polskie Powroty NAWA, Ulam NAWA. Inną ważną działalnością są programy dla osób indywidualnych i instytucji Biura Programów Języka Polskiego NAWA, na przykład Lektorzy NAWA.

W programie Kongresu, który składał się z części merytoryczno-szkoleniowej i kulturalno-edukacyjnej, znalazły się między innymi sesja plenarna, panele dyskusyjne i warsztaty, do udziału w których NAWA zaprosiła swoich gości. Ważnym punktem była szczególnie dyskusja panelowa na tematy: „po co nam polska szkoła?” i „jak moja szkoła promuje język polski i Polskę w swoim środowisku?”. Publiczność Kongresu została podzielona na grupy, a prowadzony przez NAWA panel połączony z częścią warsztatową skierowany był do przedstawicieli nauki, wyższych uczelni oraz mediów. Dyskutowano na temat szkół polskich funkcjonujących poza granicami Polski. Wspólnie zastanawiano się nad zadaniami, jakie stoją przed polską szkołą za granicą, nad jej potrzebami i potencjale. Uczestnicy podzielili się też dobrymi praktykami w zakresie promowania języka polskiego i polskiej kultury za granicą.

Podczas panelu wystąpili beneficjenci programu Lektorzy NAWA: Renata Siegień - współautorka projektów realizowanych w ramach programu Promocja Języka Polskiego: https://wfpik.amu.edu.pl/nauka/projekty-i-granty/adam-pl oraz https://poznajpolskiwpoznaniu.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Poznaj+polski+w+Poznaniu!++A1A2+plik+MATKA+z+linkami/story.html, obecnie nauczycielka języka polskiego jako obcego w Instytucie Polonistyki Kantońskiego Uniwersytetu Spraw Międzynarodowych w Chinach i Daniel Zatorski – filolog polski, nauczyciel, lektor, działacz społeczny, coach, od 2009 roku nauczyciel języka polskiego i wiedzy o Polsce w Zespole Szkół przy Ambasadzie RP w Atenach, od 2012 roku nauczyciel kierowany przez ORPEG do ośrodków polonijnych w Taszkencie, Astanie, Rydze i Tbilisi. W latach 2017-2019 lektor NAWA na Uniwersytecie Eurazjatyckim im. Lwa Gumilowa w Astanie, a od 2020 roku na Uniwersytecie im. Ilii Czawczawadze w Tbilisi.  

Na panelu byli obecni również stypendyści programu dla Polonii Anders NAWA: Marta Chmielewska i Tomasz Jarząbek. Mamy nadzieję, że ich doświadczenia stały się inspiracją dla przedstawicieli wyższych uczelni i osób działających na rzecz polskiego szkolnictwa zagranicznego.  

Na zaproszenie NAWA w panelu wzięli także udział prof. dr hab. Tomasz Chachulski i dr hab. Agata Roćko, prof. IBL PAN. Profesor Chachulski jest przewodniczącym Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, współpracuje z NAWA m.in. w zakresie promowania programu Polonista wśród zagranicznych uczestników Olimpiady, którzy są jedną z grup stypendystów programu Polonista NAWA; zaangażowany jest także w projekt realizowany w ramach Promocji Języka Polskiego – Geopolonistyka https://biuletynpolonistyczny.pl/geoabout/. Prof. IBL PAN Agata Roćko, literaturoznawca, lektor i metodyk języka polskiego jako obcego z wieloletnim doświadczeniem kieruje Zespołem literatura a glottodydaktyka oraz studiami podyplomowymi Glottodydaktyka. Nauczanie języka polskiego jako obcego w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jest zaangażowana w program NAWA Promocja Języka Polskiego – obecnie jest liderką w dwóch projektach – "Ryby, żaby i raki" czy "Rupaki"? Złota dziesiątka poezji dla dzieci na lekcjach języka polskiego jako obcego/drugiego i Język, tożsamość, kultura. Wśród młodzieży polonijnej w Wielkiej Brytanii.

Podczas części warsztatowej wszyscy uczestnicy panelu zostali podzieleni na cztery grupy i poprzez zastosowanie techniki analizy SWOT pracowali wspólnie nad rozwinięciem głównych tematów panelu i stworzeniem idealnego modelu szkoły polonijnej odpowiadającej współczesności poprzez zastanowienie się nad jej słabymi i mocnymi stronami, a także ryzykiem i pragnieniami związanymi z prowadzeniem szkół polskich za granicą. Zebrane w ten sposób pomysły i późniejsza nad nimi dyskusja pokazały, że, choć jest wiele ważnych problemów i trudności związanych z umiędzynarodowianiem nauki polskiej, szczególnie w środowiskach polonijnych, jak na przykład braki kadrowe, czy brak podręczników – to chęć rozwoju języka i kultury polskiej, wielkie poczucie tożsamości narodowej i zaangażowanie całych pokoleń Polaków za granicą jest wielką siłą i motywacją, dzięki którym udaje się nam dążyć do celu.

"Siłą oświaty polonijnej będzie jej zjednoczenie" - to ważne słowa jednego z panelistów, które idealnie łączy się ze zdaniem o synergii wypowiedzianym przez Dyrektora Semeniuka podczas rozpoczęcia Kongresu. Niezwykle istotny jest fakt, iż podczas panelu obecni byli zarówno młodzi ludzie, nauczyciele, jak i naukowcy - NAWA stanowi bowiem łącznik pomiędzy edukacją szkolną a akademicką.

Trzeciego dnia odbył się interdyscyplinarny panel dyskusyjny pt. „Rola edukacji językowej i kulturowej w zachowaniu tożsamości” prowadzony przez prof. dr hab. Beatę Obsulewicz-Niewińską i dr hab. Wojciecha Kruszewskiego, prof. KUL. Gośćmi byli: Łukasz Jarocki z Instytutu Książki oraz zaproszone przez NAWA – prof. dr hab. Joanna Getka – kierownik Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego i prof. dr hab. Jolanta Tambor – dyrektor Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Rozmawiano głównie o polskiej literaturze. Próbowano odpowiedzieć na pytanie: "czym jest dobra literatura" i czy w ogóle można dzielić literaturę na tę złą i dobrą, oraz jaki ma ona wpływ na kształtowanie polskiej tożsamości. Całą rozmowę można obejrzeć tutaj: https://www.facebook.com/InstytutKolbego/videos/600007135603794.

Podczas Kongresu działało również stoisko NAWA. Oprócz pobrania ulotek i innych materiałów promocyjnych, można było przy nim porozmawiać z przedstawicielami Agencji na temat oferty programowej oraz ze stypendystami programu Anders NAWA – Martą Chmielewską i Tomaszem Jarząbkiem – o ich własnych doświadczeniach jako Polaków mieszkających za granicą, którzy zdecydowali się na studia w Polsce i skorzystanie z programu NAWA dla Polonii.

Jak podsumowano na stronie Instytutu Rozwoju Języka Polskiego: „Wartością I Światowego Kongresu Edukacji i Nauki Polskiej za Granicą było budowanie polskiej wspólnoty oświatowej w świecie, integracja środowisk polonijnych i polskich za granicą, wymiana doświadczeń nauczycieli i naukowców pracujących poza granicami Polski, a także wypracowanie merytorycznych propozycji rozwiązań systemowych, które zostaną przedłożone Ministrowi Edukacji i Nauki.”

Zapraszamy także do obejrzenia filmu z komentarzem organizatorów z dnia otwarcia Kongresu: https://pap-mediaroom.pl/nauka-i-technologie/swiatowy-kongres-edukacji-i-nauki-polskiej-za-granica-jeden-cel-promowac-polske