Umiędzynarodowienie nauki w kontekście globalnych wyzwań, jak również z perspektywy indywidualnej, było tematem II Kongresu Umiędzynarodowienia – Nauka.

Kongres, zorganizowany przez NAWA we współpracy z Narodowym Centrum Nauki i Uniwersytetem Warszawskim, odbył się w dniach 11-12 września 2024 i był kontynuacją debaty środowiskowej służącej wypracowaniu Krajowej Strategii Umiędzynarodowienia Nauki i Szkolnictwa Wyższego.  W dwudniowym wydarzeniu uczestniczyło niemal 70 polskich i zagranicznych panelistów oraz ponad 500 gości zebranych w gościnnym gmachu Starego BUW i on-line.

Tematyka Kongresu była bardzo szeroka – od kwestii organizacyjnych i systemowych, poprzez wyzwania geopolityczne i szanse związane z sojuszami, np. Uniwersytetami Europejskimi czy Programami Ramowymi UE, potrzeby naukowców na różnych etapach kariery, aż po promocję zagraniczną osiągnięć polskich badaczy.

W czasie paneli i rozmów kuluarowych wielokrotnie powtarzano, że konieczne jest współdziałanie w celu zwiększenia roli nauki w rozwoju Polski, a umiędzynarodowienie jest jednym z narzędzi, które służą budowaniu doskonałości naukowej. Tym bardziej warto podkreślić, że w Kongresie oprócz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Uczestnicy podkreślali potrzebę uwzględniania środowiska naukowego i administracji uczelni w konsultacjach powstających regulacji prawnych.

Wiele zainteresowania wzbudził panel dotyczący ryzyk związanych z międzynarodową współpracą naukową. Moderatorka Jennifer Johnson i jej znakomite gościnie uwrażliwiły odbiorców na zagrożenia związane z ingerencją zagraniczną, ochroną informacji i technologiami podwójnego zastosowania. Świadomość tych zagadnień dopiero budzi się wśród polskich naukowców a temat jest ważny i pilny. Potrzebne są intensywne szkolenia w tym zakresie, aby lęk przed zagrożeniami nie skutkował rezygnacją ze współpracy międzynarodowej.

Nie zabrakło również bardziej osobistych doświadczeń. Uczestnicy inspirującego panelu moderowanego przez prof. Martę Miączyńską podzielili się swoimi doświadczeniami w wykorzystywaniu bardzo różnorodnych możliwości w zakresie mobilności zagranicznej w świadomym budowaniu kariery naukowej.

Uwagę publiczności przyciągnęła również dyskusja dotycząca oceniania kariery naukowej. Zarówno europejskie agencje grantowe, jak i poszczególne kraje, rozszerzają dotychczasowe, oparte na wskaźnikach liczbowych, metody oceny badaczy i instytucji naukowych. Widoczna jest tendencja do  brania pod uwagę również innych aspektów aktywności naukowców, z naciskiem na różnorodne wyniki, praktyki komunikacyjne i działania, które maksymalizują jakość i wpływ badań na współczesny świat.

Najważniejsze wnioski:

• Konieczne jest długoterminowe określenie czego państwo polskie chce od i dla swoich naukowców. Strategia rozwoju nauki, dostosowana do polskich warunków i potrzeb, powinna wyznaczać główne cele i obszary priorytetowe, które pozostawałyby stałe w długiej perspektywie czasowej i byłyby podstawą do planowania innych obszarów, takich jak ewaluacja jednostek, oferta programów grantowych, promocja nauki.
• Umiędzynarodowienie powinno służyć budowaniu doskonałości naukowej. Wynika stąd potrzeba świadomego planowania działań w tym zakresie.
• Młodzi naukowcy powinni skupić się na realizacji długoterminowej strategii osobistego rozwoju naukowego, budowaniu marki osobistej. Decyzje dotyczące publikowania powinny opierać się wyłącznie na jakości. Opiekunowie naukowi powinni przekazywać taką postawę swoim podopiecznym.
• Kluczowa jest widoczność polskich naukowców w renomowanych publikacjach naukowych oraz obecność w ważnych gremiach, radach, stowarzyszeniach, zespołach eksperckich. Również zespoły oceniające w polskich agencjach grantowych powinny być międzynarodowe, a naukowcy zaangażowani w międzynarodowe projekty powinni dążyć do pełnienia roli lidera.
• Potrzebna jest jak najbardziej różnorodna oferta w zakresie mobilności krótko- i długookresowej. Również krótkie wyjazdy naukowe mogą być wartościowe, o ile są dobrze zaplanowane. Naukowcy potrzebują wsparcia swoich uczelni i instytutów w organizacji wyjazdów i przyjazdów naukowych.
• Ważne jest dążenie do zrównoważenia mobilności wyjazdowej i przyjazdowej. Wizyty zagranicznych naukowców w Polsce pozwalają im docenić nasz kraj i naukę. Należy dopracować kulturę przyjmowania naukowców z zagranicy: zaopiekować się nimi, zapewnić frekwencję na wykładzie, zapewnić pytania z sali, ciekawe spotkania z odbiorcami. Warto jak najszerzej korzystać z takich wizyt, angażując zagranicznych naukowców w działania naukowe, konsultacyjne, dydaktyczne, mentoringowe, popularnonaukowe itp.
• Naukowcy, którzy mają doświadczenie w mobilności, powinny być mentorami dla młodych ludzi, wprowadzać swoich doktorantów w zagraniczne środowisko naukowe, uczyć networkingu. Młodzi naukowcy powinni odważnie zwracać się z prośbą o mentoring do doświadczonych kolegów, również z zagranicy.
• Młode pokolenie nie wyjeżdża już za granicę z powodu różnicy w poziomie życia. Potrzebne jest budowane innej motywacji, odwołującej się do rozwoju osobistego, możliwości korzystnego zatrudnienia, współpracy z najlepszymi zespołami, przeskoczenia konkurencji.
• Finansowanie nauki powinno w większym stopniu być przeznaczone na tworzenie grup międzynarodowych oraz zapraszanie do Polski zagranicznych naukowców.
• Uczelnie i instytuty powinny zwiększyć wysiłki prowadzące do promocji polskich osiągnięć za granicą, np. poprzez regularne wysyłanie notatek prasowych do polskich i zagranicznych mediów i serwisów typu EurekAlert!.
• Potrzebne są kompleksowe szkolenia dla naukowców i instytucji naukowych w zakresie bezpieczeństwa współpracy międzynarodowej.
• Kwestie bezpieczeństwa oraz polityki wizowo-migracyjne wymagają współdziałania międzysektorowego i szerokiego konsultowania.

Dziękujemy wszystkim obecnym na sali i online za ten wspólny, już drugi, Kongres Umiędzynarodowienia! Przed nami kolejne wyzwania, rozmowy, ale i osiągnięcia. Jesteśmy gotowi, by razem tworzyć wspólną, ogólnokrajową strategię umiędzynarodowienia. Wierzymy, że razem uda nam się wypracować wizję przyszłości umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce.

Przygotowania do III Kongresu umiędzynarodowienia ruszą już niebawem. Już wiosną 2025 roku spotkamy się ponownie. O szczegółach będziemy informować na bieżąco, pozostańmy w kontakcie!

Zapraszamy do obejrzenia wybranych zdjęć z II Kongresu w galerii poniżej.

Pełna galeria ze zdjęciami wykonanymi w trakcie wydarzenia zostanie udostępniona już niebawem!