Fizyka. Jedna z najtrudniejszych, najbardziej pasjonujących, a zarazem najpotrzebniejszych dziedzin nauki. Choć często jej nie zauważamy, towarzyszy nam niemal na każdym kroku. Naukowcy zajmujący się tą fascynującą, ale skomplikowaną nauką, w zaciszu swoich laboratoriów i gabinetów analizują i rozkładają na czynniki pierwsze nawet najmniejsze cząstki, by dokonać kolejnych odkryć bądź weryfikować te teorie, które już ujrzały światło dzienne.
Patrząc na naukę polską, to właśnie fizyka plasuje się najwyżej w światowych rankingach. Znajdujemy się już w pierwszej dwudziestce, a nawet piętnastce, jest więc czym się chwalić. Na sukces ten składają się dokonania indywidualne naukowców, zespołów badawczych, międzynarodowych kooperacji, publikowanie w najlepszych czasopismach o światowej renomie, czy fakt, że sprzęt na którym polscy fizycy pracują należy do najnowocześniejszych. Dodatkowo znaczna część działających w Polsce centrów doskonałości, również skoncentrowana jest na fizyce.
Fizyka w Polsce ma długą i imponującą tradycję. Senat Rzeczypospolitej Polskiej w październiku 2019 r. przyjął Uchwałę ustanawiającą rok 2020 Rokiem Fizyki, który „jest uhonorowaniem polskich fizyków i ich osiągnięć, a także docenieniem cywilizacyjnego znaczenia tej dziedziny nauki”.
Nie przypadkiem wybrany został rok 2020. Dnia 11 kwietnia 1920 r. w Polsce swoją działalność rozpoczęło Polskie Towarzystwo Fizyczne. To właśnie w tym roku świętować będziemy 100-lecie jego istnienia. I choć szczegółowy plan obchodów i towarzyszących mu wydarzeń nie jest jeszcze w pełni znany, pewne jest, że w kwietniu odbędzie się Nadzwyczajny Zjazd Fizyków Polskich w Warszawie. Sesjom naukowym będzie towarzyszyła sesja plakatowa „Sto plakatów na stulecie”.
Będzie to zapewne czas podsumowań – co udało się w tych latach osiągnąć, ale również czas zadania sobie pytania o cele na przyszłość. Warto o tej przyszłości myśleć, gdyż mamy niezwykle bogatą przeszłość w tej dziedzinie, która daje nam dobre podstawy do sukcesów w kolejnych latach.
Warto tu zwrócić uwagę na 1921 r., kiedy to na Uniwersytecie Warszawskim powstał Zakład Fizyki, który należał do czołówki światowych ośrodków prowadzących badania nad luminescencją. Równolegle rozwijał się silny ośrodek fizyków w Krakowie, któremu początki dały choćby takie nazwiska jak prof. Marian Smoluchowski, prof. Zygmunt Wróblewski a dalej prof. Henryk Niewodniczański. W 1936 r. w Warszawie odbył się Pierwszy Międzynarodowy Kongres Luminescencji, a w 1938 r. miejsce miała jedna z najważniejszych konferencji poświęconych mechanice kwantowej. Po II wojnie światowej, mimo wielu strat, polska fizyka nadal była silna. Można tu wskazać na istotny wkład w rozwój nowej gałęzi fizyki jądrowej - fizyki hiperjądrowej czy odkrycie hiperjądra podwójnego.
Polscy fizycy do dzisiaj odnoszą sukcesy. Chcąc zwrócić uwagę na współczesne dokonania, sukcesy polskich fizyków znalazły się również w publikacji poświęconej osiągnięciom polskiej nauki „Science in Poland in 34 Snapshots”. Znajdziecie tam sylwetki i badania prowadzone przez wybitnych polskich fizyków o międzynarodowej renomie. To dokładnie 5 z 34 snapshotów. Prezentujemy je poniżej chcąc przenieść Was w ich codzienny świat, który opisaliśmy w książce. W niej znajdziecie więcej szczegółów.
Projekt OGLE: największy przegląd nieba na świecie
Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE) dostarcza nowych odkryć naukowych na światowym poziomie i wytycza nowe kierunki badań we współczesnej astronomii. Wielkoskalowy przegląd nieba OGLE, jeden z największych w skali światowej, kierowany jest przez prof. dr hab. Andrzeja Udalskiego.
Grupa OGLE opublikowała ponad 550 prac naukowych, w tym kilkanaście w „Nature” i „Science”.
Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego http://ogle.astrouw.edu.pl
Droga Mleczna nad The Las Campanas Observatory w Chile. Teleskop znajdujący się na pierwszym planie z prawej strony
stanowi serceprojektu OGLE.
Prof. Andrzej Udalski, kierownik projektu OGLE
NCBJ – od badań podstawowych po produkcję radiofarmaceutyków
Specjaliści z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku pod Warszawą prowadzą badania podstawowe z dziedziny fizyki cząstek elementarnych, fizyki jądrowej i kosmologii oraz badania stosowane, obejmujące projektowanie nowych materiałów. W instytucie odbywa się też wiodąca na świecie produkcja radiofarmaceutyków.
Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku https://www.ncbj.gov.pl/en
Jedno z wnętrz Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku
Centrum Cyklotronowe Bronowice: leczenie nowotworów i badania podstawowe
Centrum Cyklotronowe Bronowice - dział Instytutu Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN w Krakowie - jest nowocześnie wyposażonym ośrodkiem badawczym z zakresu fizyki jądrowej, fizyki medycznej, radiobiologii oraz inżynierii materiałowej.
Centrum Cyklotronowe Bronowice https://ccb.ifj.edu.pl/pl
Centrum Cyklotronowe Bronowice, IFJ PAN
Prof. Marek Jeżabek, Dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej PAN
Laboratoria FAMO: rozległe badania w dziedzinie fizyki
Naukowcy z Krajowego Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej (KL FAMO), jednostki badawczej w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prowadzą doświadczalne badania na światowym poziomie z zakresu fizyki atomowej, molekularnej i optycznej.
Krajowe Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej (KL FAMO) http://famo.fizyka.umk.pl/
Obecnie laboratorium prowadzi wspólne badania z ponad dwudziestoma centrami zlokalizowanymi na prawie
wszystkich kontynentach, w tym w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii.
Międzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych: innowacyjne centrum doskonałości
Nowo utworzone Międzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych na Uniwersytecie Gdańskim to innowacyjny ośrodek, w którym naukowcy z Polski i całego świata będą prowadzili badania w zakresie fundamentalnych zagadnień fizyki kwantowej, komunikacji i informacji kwantowej oraz technologii kwantowych.
Międzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych
Uniwersytet Gdański https://ictqt.ug.edu.pl/
Prof. Marek Żukowski, Dyrektor ICTQT (od lewej), prof. Paweł Horodecki, lider grupy badawczej.
Zachęcamy również do zapoznania się z dwoma esejami poświęconymi fizyce:
Polska Szkoła Fizyki Cząstek, profesor Agnieszka Zalewska, Fizyczka specjalizująca się w doświadczalnej fizyce cząstek, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, Przewodnicząca Rady CERNu (2013-2015), członek Komitetu Identyfikującego członków Rady Naukowej ERC (od 2014), członek zarządu ESFRI – Europejskiego Forum Strategii dla Infrastruktur Badawczych (od 2016).
Polska Szkoła Astrofizyki, profesor Kazimierz Stępień, Członek Rady Naukowej Obserwatorium, Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, Dyrektor Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego (1980–1986).
*Wszystkie fotografie pochodzą z publikacji „Science in Poland in 34 Snapshots”