Lepsze poznanie heliosfery, czyli obszaru wokół Słońca i jej oddziaływania z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca oraz badanie procesów rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego – to główny cel podpisanego dziś, 14 stycznia br. porozumienia między Ministerstwem Edukacji i Nauki a Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. Umowa dotyczy finansowania eksperymentu i instrumentu GLOWS, który CBK PAN przygotowuje we współpracy z NASA, Uniwersytetem w Princeton oraz z szeregiem najważniejszych światowych uczelni i instytutów naukowych.
Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczy kwotę 16 mln zł (rozłożoną na lata 2021-2026) na budowę instrumentu oraz przeprowadzenie eksperymentu GLOWS (eng. GLObal solar Wind Structure). GLOWS jest częścią kompleksowej misji badawczej NASA o nazwie IMAP (eng. Interstellar Mapping and Acceleration Probe). Jej celem jest lepsze rozpoznanie heliosfery i jej reakcji z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca, a także badanie procesów dotyczących rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego.
– Współpraca z NASA jest dla Ministerstwa Edukacji i Nauki potwierdzeniem, że wydatki do tej pory przeznaczone na rozwój badań naukowych w obszarze przestrzeni kosmicznej to znakomita inwestycja. Liczymy, że Centrum Badań Kosmicznych PAN będzie naszą wizytówką w NASA i pomostem do dalszego rozszerzania współpracy dwustronnej – powiedział Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek. – Tego typu współpraca to jeden z elementów realizacji polskiej polityki kosmicznej. Naszym kluczowym partnerem jest Europejska Agencja Kosmiczna. W grudniu 2020 r. przeznaczyliśmy dodatkowe 3 mln EUR na program PRODEX, dzięki któremu polscy inżynierowie i naukowcy mogą brać udział w projektach dotyczących misji naukowych realizowanych przy silnym wsparciu ESA. To właśnie dzięki tym nakładom widzimy szybki rozwój polskiego sektora kosmicznego, który przekłada się na coraz większe projekty realizowane przez nasze jednostki naukowe i firmy – dodał minister Przemysław Czarnek.
Centrum Badań Kosmicznych PAN zostało wybrane jako partner misji NASA IMAP ze względu na wieloletnie doświadczenie w badaniach heliosfery, w którym ciśnienie wiatru słonecznego przeważa nad ciśnieniem materii galaktycznej. Doświadczenie potwierdzone zostało współpracą przy takich misjach, jak IBEX (NASA) oraz Solar Orbiter i PROBA-3 (ESA).
– Nasze naukowe zaangażowanie w misję NASA IBEX (Interstellar Boundary Explorer), szczególnie opracowanie uzyskanych danych, jak również wieloletnie inżynierskie doświadczenie w tworzeniu instrumentów badawczych na misje Europejskiej Agencji Kosmicznej i współpraca z partnerami z całego świata pozwoliły wygrać konkurs na udział w misji IMAP. Jesteśmy odpowiedzialni za projekt i wykonanie instrumentu badawczego GLOWS oraz przeprowadzenie całego eksperymentu. To długi, rozłożony na wiele lat proces, wymagający skrupulatności i stałego zaangażowania – podkreśla profesor Iwona Stanisławska, dyrektor Centrum Badań Kosmicznych PAN.
CBK PAN jest odpowiedzialne za cały proces związany z GLOWS, od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu aż po analizę zebranych dzięki niemu danych.
– To porozumienie opiera się na zainicjowanej w 1962 roku współpracy między NASA a Polską. Doceniamy wsparcie Polski dla misji IMAP, wspólnie będziemy pracować nad lepszym poznaniem naszego kosmicznego otoczenia – mówi Steve Jurczyk, Główny Cywilny Administrator NASA.
– Porozumienie o realizacji instrumentu GLOWS w ramach misji IMAP podpisane pomiędzy NASA i Ministrem Edukacji i Nauki to kolejny przykład współpracy Polsko-Amerykańskiej przy wielkich pomysłach i projektach. Odkrywajmy naszą galaktykę razem! – skomentowała Georgette Mosbacher, Ambasador USA w Polsce.
Misja IMAP tworzona jest przez międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem profesora Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a realizację projektu koordynuje Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa. Z ramienia NASA misję koordynuje Heliophysics Division w Science Mission Directorate.
Sonda kosmiczna IMAP wyposażona będzie w dziesięć instrumentów naukowych, z których jeden powstaje w CBK PAN.
– Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk od wielu lat prowadzi badania nad heliosferą i jej otoczeniem. Fakt, że naukowcy z PAN zostali zaproszeni do współpracy przez NASA, obok badaczy z takich instytucji jak Uniwersytet Princeton i MIT, świadczy o najwyższym światowym poziomie naszych badań kosmicznych i o najwyższej efektywności jaką osiągają najlepsze jednostki PAN. Cieszę się, że kolejny instrument Centrum Badań Kosmicznych, który tym razem w przestrzeń kosmiczną wyniesie rakieta firmy SpaceX, będzie mógł zostać sprawdzony w działaniu - powiedział profesor Jerzy Duszyński, prezes Polskiej Akademii Nauk.
W konsorcjum przygotowującym misję, obok CBK PAN znalazły się takie instytucje, jak m.in. MIT, Caltech, JPL i kilkanaście innych cenionych ośrodków badawczych i uniwersyteckich. Satelita IMAP ma zostać wyniesiony w 2025 rakietą firmy SpaceX.
Źródło: Ministerstwo Edukacji i Nauki
Zdjęcie wprowadzenia, źródło: CBK PAN
Polecamy także artykuł „Bliżej granic heliosfery ze stypendium NAWA”, w którym stypendystka programu im. Mieczysława Bekkera, dr Justyna M. Sokół opowiedziała o swoich badaniach. Artykuł dostępny jest tutaj