Nauki medyczne i nauki o zdrowiu

Efektywna komunikacja medyczna – zasady skutecznego informowania o ryzyku związanym z chorobami zakaźnymi (na podstawie doświadczeń COVID-19) - badanie pilotażowe

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

Skuteczna komunikacja ryzyka jest niezbędna do zarządzania epidemią. Ostrzegając ludność o ryzyku chorób zakaźnych, zwiększa się nadzór nad potencjalnymi przypadkami, przyjmuje się zachowania ochronne i zmniejsza się dezorientację. Wiadomo, że ocena zagrożeń i percepcja ryzyka są ważnymi determinantami gotowości społeczeństwa do współpracy i przyjęcia zachowań zdrowotnych podczas pandemii. Zrozumienie w jaki sposób polskie społeczeństwo postrzega ryzyko jest kluczem do informowania o ryzyku. Ze względu na fakt, iż na postrzeganie ryzyka wpływają między innymi czynniki społeczne i kulturowe, ważne jest, aby opracować odpowiednie dla danego społeczeństwa strategie informowania o ryzyku. W dostępnej literaturze istnieje luka pod względem praktycznych rozwiązań, zwłaszcza w przypadku zagrożeń ze strony chorób zakaźnych. Głównym celem projektu jest opracowanie skutecznych strategii komunikacji ryzyka w oparciu o badanie postrzegania ryzyka przez społeczeństwo w Polsce. W pierwszej części badania zostanie przeprowadzony scoping review mający na celu określenie postrzegania ryzyka w kontekście chorób zakaźnych. W drugiej części zostanie przeprowadzone badanie jakościowe – zogniskowany wywiad grupowy. Niniejsze badanie ma na celu pogłębienie i zidentyfikowanie postrzegania ryzyka w odniesieniu do wszystkich sfer życia. Dzięki wybranej metodzie oczekuje się uzyskania szerokiego i pełnego spektrum mapy percepcji ryzyka. Strategie komunikacji ryzyka zostaną zebrane w formie zestawu wytycznych i przedstawione w zbiorczym opracowaniu w postaci monografii z rekomendacjami. Celem projektu jest również upowszechnienie wyników i zestawu wytycznych dla osób, które w Polsce bezpośrednio zajmują się komunikacją medyczną i kryzysową. Ponadto wyniki badań zostaną przesłane przedstawicielom ECDC w ramach wymiany informacji, wyników badań i doświadczeń.

Zrozumieć mgłę mózgową – badania zespołu przewlekłego zmęczenia po przebyciu COVID-19

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Mgła mózgowa jest rodzajem problemu o charakterze psychicznym, podobnego do zespołu chronicznego zmęczenia i pojawia się 3 miesiące po zakażeniu COVID-19, utrzymuje zaś do 6 miesięcy. Maksimum trzeciej fali COVID-19 w Polsce przypadło na kwiecień 2021. Należy się zatem spodziewać początku post-pandemicznej fali mgły mózgowej w lipcu 2021. Okoliczności te należy jak najszybciej wykorzystać do przeprowadzenia badań. Celem projektu jest przeprowadzenie interdyscyplinarnych badań obejmujących analizę psychologiczną, elektrofizjologiczną i data science osób, które przeszły COVID-19 i mają objawy mgły mózgowej, oraz bezobjawowych grup kontrolnych. Metodologia zawiera baterię kwestionariuszy psychologicznych popartych ekspertyzą medyczną, rejestrację aktywności elektrycznej kory mózgowej za pomocą wzmacniacza EEG o matrycy z 256 elektrodami, fotogrametrię i lokalizację źródeł. Analiza danych wykorzysta najbardziej zaawansowane metody inżynierii dużych zbiorów danych, w tym sztuczną inteligencję i przetwarzanie zebranych danych za pośrednictwem dwóch niezależnych tzw. Data Science Pipelines. Problem badawczy zostanie rozwiązany w ramach współpracy z badaczami z Uniwersytetu Ben Guriona w Izraelu. Gwarancją skutecznej realizacji projektu jest doświadczenie zespołu, w skład którego wchodzą naukowcy z kluczowych dla projektu dyscyplin (informatyki, elektrofizjologii, psychologii), wykorzystanie zaawansowanej technologii EEG i najnowszych metod data science. Członkowie zespołu mają również praktyczne doświadczenie w psychiatrii obliczeniowej, analizie big data, psychologii, inżynierii biomedycznej. Ponadto zostanie zaangażowany niezależny ekspert medyczny. Realizacja projektu, dzięki wykorzystaniu unikalnych okoliczności i zaawansowanej technologii, wzmocni pozycję polskiej neuronauki. Pozyskana wiedza umożliwi lepsze zrozumienie zjawiska mgły mózgowej, co zwiększy skuteczność szybkiej diagnozy i będzie możliwe do wykorzystania w przypadku nawrotów pandemii w przyszłości.

SZCZEPIENIE BEZ WAHANIA! Opracowanie opartych na wykorzystaniu mediów społecznościowych wskazówek do kampanii zachęcania studentów studiów na kierunku Pielęgniarstwo do otrzymania szczepionki przeciwko COVID-19 jako jedna z kluczowych metod powstrzymania pandemii

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Wobec braku skutecznego leku przeciwko COVID-19, jedynie zaszczepienie odpowiedniej liczby osób i osiągnięcie odporności populacyjnej może wpłynąć na zahamowanie rozwoju pandemii. Postawy wobec szczepień przeciwko COVID-19 są zróżnicowane, a niechęć do nich występuje także w grupach pracowników medycznych, np. pielęgniarek. Jest to zjawisko niepokojące, bo grupa pielęgniarek jest odpowiedzialna za promowanie zdrowego stylu życia. Kluczowe jest kształtowanie pozytywnych postaw nie tylko w grupie pracowników medycznych, ale również w grupie przyszłych pracowników systemu ochrony zdrowia, w szczególności studentów pielęgniarstwa. Coraz większa liczba osób z pokolenia Z (urodzonych w latach 1995–2012) doświadcza braku dostępu do wiarygodnych treści dotyczących COVID-19 na platformach social media, takich jak TikTok i Instagram. Pokolenie to charakteryzuje się także niskim poziomem umiejętności krytycznej analizy źródeł informacji. Przydatne informacje o COVID-19 nie docierają do tego pokolenia. Nie ma prawie żadnych wiadomości z obszaru zdrowia publicznego dostosowanych do tej grupy odbiorców. Projekt dotyczy opracowania wytycznych dla prowadzenia skutecznej działalności informacyjnej w mediach społecznościowych dotyczącej szczepień przeciwko COVID-19 i skierowanych do studentów pielęgniarstwa z Pokolenia Z. Model badawczy będzie wykorzystywał metodę mieszaną (integrującą zbieranie danych ilościowych i jakościowych). Podstawową przesłanką tej metodologii jest to, że taka integracja pozwala na pełniejsze i bardziej synergiczne wykorzystanie danych niż oddzielne zbieranie i analiza danych ilościowych i jakościowych. Wraz z partnerem z Irlandii opracujemy plan przyszłej kampanii na rzecz zdrowia i szczepień skierowanej do młodych ludzi. Rezultatem projektu będzie opracowanie katalogu dobrych praktyk mających zastosowanie w opracowaniu efektywnych kampanii w social media dotyczących szczepień skierowanych do młodych ludzi, głownie studentów pielęgniarstwa.

Opracowanie międzynarodowego algorytmu postępowania w wieloukładowym zespole zapalnym związanym z zakażeniem koronoawirusem (pims/mis-c) w oparciu o zrozumienie mechanizmów immunologicznych

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Ostatnio w związku z COVID-19 opisano nową chorobę u dzieci: PIMS lub MIS-C (ang. SARS-Cov-2-related Multi-system Inflammatory Syndrome in Children), wynikającą z nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej na SARS-Cov- 2. Stan kliniczny chorych dzieci jest ciężki i wymaga hospitalizacji, dominuje wysoka gorączka i postępująca niewydolność wielu narządów (m.in. serca, nerek, błony śluzowej). Rozpoznanie jest niepewne, z nietypową symptomatologią (osłabienie, wysypki, obrzęki itp.). W postępowaniu stosuje się intensywną opiekę i leczenie. Celem projektu jest wypracowanie międzynarodowego konsensusu i algorytmu postępowania we współpracy z ekspertami Grupy Roboczej Sekcji Immunologii Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI). W EAACI powołano 23-os. międzynarodową Grupę Roboczą, która w ramach tego projektu wykona przeglądy systematyczne, analizę danych i wyjaśni mechanizmy immunologiczne w MIS-C. Grupa zaproponuje następnie kliniczny algorytm dla diagnostyki i leczenia ciężkiego MIS-C, w oparciu o współpracę nauk podstawowych i klinicystów z 11 krajów. Zaproponujemy międzynarodową strategię dla zrozumienia mechanizmów, diagnostyki i postępowania w MIS-C. Równolegle zamierzamy w ramach projektu zbadać populacje swoistych dla wirusa komórek limfocytarnych w próbkach śluzówki pobranych nieinwazyjnie z nosa pacjentów z MIS-C oraz przesunięcia w obrębie tych populacji w tkankach dotkniętych procesem zapalnym w ostrej fazie MIS-C i w zdrowiu. Próbki błony śluzowej nosa zostaną pobrane od 20 pacjentów w Warszawie i w Rotterdamie jesienią 2021 roku. W Uniwersyteckim Centrum Medycznym w Lejdzie zostanie wykonana cytometria masowa i analiza populacji komórek w chorych tkankach, oraz prześledzenie ich korelacji z kliniką PIMS/MIS-C. Badania te dostarczą unikalnego wglądu w dynamikę i istotę zjawisk immunologicznych w błonie śluzowej w MIS-C.

Opracowanie narzędzia do oceny bezpieczeństwa farmakoterapii w okresie karmienia piersią oraz analiza wpływu działań niepożądanych na laktację u kobiet po szczepieniu przeciw COVID-19 w okresie okołoporodowym

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Kobiety karmiące piersią są rutynowo wyłączone z badań klinicznych, dotyczy to także badań nad szczepionką przeciw COVID-19. Jedyne dane na temat bezpieczeństwa szczepień w czasie laktacji pochodzą z badań post-marketingowych lub spontanicznych zgłoszeń podejrzeniach działań niepożądanych. Brak aktualnych danych klinicznych budzi wiele wątpliwości odnośnie bezpieczeństwa i ryzyka szczepień tej grupy w czasie pandemii SARS-CoV-2. Celem badania jest pilne przeciwdziałanie niepożądanym konsekwencjom tej sytuacji, takim jak skrócenie karmienia piersią albo odmowa szczepień w okresie laktacji. Projekt wypełni lukę w wiedzy dotyczącej skuteczności i bezpieczeństwa farmakoterapii w czasie karmienia piersią poprzez dostarczenie narzędzia oceniającego działania poszczepienne w czasie laktacji. Skorzystamy z doświadczeń Instytutu Zdrowia Kobiet, UCL, w Londynie w stosowaniu procedury Delphi do osiągnięcia grupowego konsensusu wśród ekspertów z całego świata na temat skali działań niepożądanych interwencji medycznych, także szczepień, w okresie laktacji oraz ich skutków dla matki i dziecka w okresie okołoporodowym. Interdyscyplinarny panel ekspertów reprezentujących podmioty wspierające karmienie piersią oraz instytucje badawcze, podejmie pracę w celu wymiany doświadczeń w zakresie bezpieczeństwa farmakoterapii, aby jednoznaczne zdefiniować działania niepożądane leków stosowanych w czasie laktacji. Ponadto zostanie przeprowadzone badanie dotyczące nadzoru nad szczepionką COVID-19 u 100 kobiet karmiących piersią w Polsce. Powstanie rejestr zaszczepionych kobiet karmiących na podstawie zgromadzonych danych klinicznych oraz zostanie oceniona i zwalidowana propozycja terminologii dotyczącej zdarzeń niepożądanych w laktacji. Głównym, długofalowym rezultatem projektu będzie uaktualnienie i ujednolicenie terminologii medycznej w zakresie działań niepożądanych terapii eksperymentalnych w aspekcie rozpoczęcia i utrzymania laktacji i karmienia piersią.

Badanie ewaluacyjne programu szczepień przeciwko COVID-19. Perspektywa oceny technologii

Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle "ORGMASZ

Celem projektu jest ewaluacja dotychczasowych działań związanych z realizacją programu szczepień COVID-19 w Polsce oraz zaproponowanie rekomendacji dla przyszłych projektów tego typu. Ewaluacja będzie prowadzona na trzech poziomach: organizacyjnym (logistyka, łańcuch dostaw, współpraca pomiędzy jednostkami centralnymi i samorządowymi, funkcjonowanie punktów szczepień),  komunikacyjnym (sposoby komunikacji instytucji związanych z programem szczepień, kampania społeczna), społecznym (odbiór programu przez społeczeństwo). Ocena technologii to termin oznaczający teorie i narzędzia, które analizują potencjalne konsekwencje (społeczne, ekonomiczne, prawne, aksjologiczne) innowacji, jak i systematycznie oceniają wdrażane - lub już wdrożone - innowacje (w tym przypadku szczepionkę COVID-19). Cele badawcze w trzech głównych obszarach zainteresowania projektu są następujące: ocena zarządzania procesem szczepień ze szczególnym uwzględnieniem procesu logistycznego (dostawy), efektywność zarządzania programem (relacje pomiędzy instytucjami odpowiedzialnymi za program szczepień, współpraca instytucji szczebla centralnego z samorządem lokalnym i jednostkami podstawowej opieki zdrowotnej), efektywność podstaw prawnych programu, mapowanie aktorów odpowiedzialnych za organizację i realizację programu, uzyskanie wiedzy i perspektyw aktorów zaangażowanych w przygotowanie i realizację programu szczepień analiza dokumentów, ocena praktyk komunikacyjnych instytucji zaangażowanych w program szczepień, ze szczególnym uwzględnieniem przekazywania społeczeństwu informacji na temat organizacji i problemów związanych z tym procesem, oraz prowadzenia kampanii społecznej zachęcającej do szczepień.

Sport i rekreacja

Program ćwiczeń w wodzie i na lądzie dla dzieci z zespołem "postcovidowym"

Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Najnowsze dane wskazują, że zespół “postcovidowy” jest częstym schorzeniem u dzieci i młodzieży. Najczęstsze objawy zespołu “postcovidowego” to zmęczenie, duszność, nietolerancja wysiłku i osłabienie. Dowody na to, że COVID-19 może mieć długoterminowy wpływ na dzieci, podkreślają potrzebę wdrożenia środków w celu zmniejszenia wpływu pandemii na zdrowie dzieci. Istnieje potrzeba zapewnienia dzieciom odpowiedniego leczenia dla ich stanu. Istnieje również potrzeba większej jasności i dostosowania programów ćwiczeń dla osób po COVID-19 oraz lepszego wsparcia przy wznawianiu czynności ważnych dla indywidualnego samopoczucia. Według naszej najlepszej wiedzy nie ma badań opisujących programy ćwiczeń dla dzieci z zespołem “postcovidowym”. Celem badania będzie określenie skuteczności różnych interwencji z wykorzystaniem ćwiczeń i ich wpływu na funkcje oddechowe, wydolność fizyczną, zmęczenie i jakość życia u dzieci z zespołem “postcovidowym”. Będzie to randomizowane badanie kontrolne z oceną przed i po interwencji. Dzieci rekrutowane będą z warszawskich szkół podstawowych i placówek podstawowej opieki zdrowotnej. Uczestnicy spełniający kryteria włączenia zostaną losowo przydzieleni do jednej z 3 grup: ćwiczenia w wodzie, ćwiczenia na lądzie lub grupa kontrolna (bez ćwiczeń). Zajęcia w wodzie i na lądzie będą odbywać się dwa razy w tygodniu po 45 min na sesję przez 8 tygodni. Uczestnicy będą oceniani na początku i bezpośrednio po interwencji pod kątem zmian w funkcjach oddechowych, wydolności fizycznej, poziomie zmęczenia i jakości życia. Wyniki badań posłużą rozwojowi praktyki opartej na dowodach naukowych wśród pracowników ochrony zdrowia.

Wpływ epidemii COVID-19 na przygotowania paraolimpijczyków do zawodów rangi krajowej i międzynarodowej

Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu

Od końca 2019 roku pandemia COVID-19 wywołana przez SARS CoV-2 dotknęła wszystkie sfery działalności człowieka. Z tego powodu wiele krajów europejskich wprowadziło dalekosiężne strategie przeciwdziałające epidemii, w tym ograniczenia o różnym zakresie. Działanie zapobiegawcze i strach związany z pandemią wpłynął również na odwołanie lub zawieszenie prawie wszystkich imprez sportowych i wydarzeń na całym świecie, w tym Igrzysk Olimpijskich i Paraolimpijskich 2020 w Tokio. Pandemia wpłynęła na sport powszechny i zawodowy, a to z kolei wywołało wiele obaw o konsekwencje zdrowotne dla społeczeństwa i zawodników. Osoby z niepełnosprawnościami stanowią specyficzną grupę w odniesieniu do problemu COVID-19 i najczęściej pojawiają się w kontekście oceny grup ryzyka podczas pandemii. Wiadomo, że niektóre osoby niepełnosprawne (zwłaszcza przy schorzeniach mogących obniżać odporność) są bardziej narażone na zakażenia wirusowe i na tę grupę należy zwrócić szczególną uwagę. Z drugiej strony wiadomo, jak ważnym elementem rehabilitacji jest aktywność fizyczna i sport. Proponowany przez nas projekt badawczy ma na celu zbadanie, jak ograniczenia związane z pandemią COVID-19 wpłynęły na poziom ilość i jakość podejmowanej aktywności fizycznej przez niepełnosprawnych sportowców przygotowujących się do największych międzynarodowych imprez sportowych oraz ich kondycję psychofizyczną, a także strategie radzenie sobie z ograniczeniami spowodowanymi przez pandemię. Badanie to pozwoli zidentyfikować profil sportowców, którzy są szczególnie narażeni na niekorzystne skutki pandemii. Na podstawie tej diagnozy możliwe będzie wdrożenie odpowiednich form indywidualnego/grupowego wsparcia psychologicznego i wraz z Europejskim i Polskim Komitetem Paraolimpijskim poszukiwanie i wdrażanie rozwiązań poprawiających jakość funkcjonowania zawodników z niepełnosprawnością.

Aktywność fizyczna i zdrowie psychiczne studentów z Polski i Białorusi w kontekście dynamicznie zmieniającej się sytuacji pandemii COVID-19

Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Stan zaawansowania wiedzy na temat medyczno-psychologicznych i społeczno-kulturowych uwarunkowań aktywności fizycznej i zdrowia psychicznego jest wciąż niezadowalający. Obserwuje się wyraźną dominację badań diagnostycznych nad wyjaśniającymi, oraz skupianie się jedynie nad związkiem aktywności fizycznej i stanu zdrowia psychicznego z niemodyfikowanymi zmiennymi demograficznymi. Są to najważniejsze ograniczenia charakteryzujące większość prowadzonych w tym zakresie badań. Celem projektu jest określenie poziomu aktywności fizycznej oraz psychologicznej adaptacji do stresu wśród studentów z Polski i Białorusi w kontekście różnych strategii antypandemicznych w dynamicznie zmieniającej sytuacji pandemii Covid-19. Dobór uczelni jest celowy (Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej i Yanka Kupala State University of Grodno) – uczelnie położone są w stosunkowo nieznacznej od siebie odległości. Pod kątem projektu różnicuje je strategia antypandemiczna danego kraju. Mając na uwadze, że pandemia Covid-19 jest sytuacją, która dotknęła nieoczekiwanie nas wszystkich, możemy ocenić jej dotychczasowe skutki w odniesieniu do stanu zdrowia psychicznego i poziomu aktywności fizycznej studentów z państw, w których przyjęto różne strategie antypandemiczne. Badaniem sondażowym planuje się objąć około 800 studentów kierunków z obszaru nauk medycznych i nauk o zdrowiu, po 400 z każdej uczelni. Planuje się wykorzystanie 8 standaryzowanych narzędzi badawczych: IPAQ, MBI, SWLS, CECS, GSES, Mini-COPE, STAI, Tampa Scale of Kinesiophobia, GHQ. Zakładanym rezultatem badań będzie określenie medyczno-psychologicznych i społeczno-kulturowych uwarunkowań, które wpływają na adaptację psychologiczną i poziom aktywności fizycznej studentów przy różnych strategiach antypandemicznych. Wyniki uzyskanych badań zostaną poddane analizie statystycznej. Po ich interpretacji przez psychologa, zostaną przygotowane publikacje naukowe w czasopismach z otwartym dostępem.

Zdrowy styl życia czy prozdrowotna obsesja w czasie pandemii – badanie międzykulturowe

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

Choroba COVID-19 stała się wyzwaniem dla społeczeństw na całym świecie, zarówno z powodu samego jej przebiegu, jak i spodziewanych długofalowych konsekwencji. Sytuacja pandemii nieuchronnie wpłynie na wszystkie dziedziny naszego życia: rynek światowy i gospodarkę, przemysł, rolnictwo, a przede wszystkim na zdrowie społeczeństwa oraz opiekę zdrowotną. Obecna sytuacja prawdopodobnie doprowadzi do wielu problemów związanych ze zdrowiem zarówno psychicznym jak i fizycznym. Dlatego też celem niniejszego projektu jest zidentyfikowanie, wśród ludzi z różnych regionów świata, zmian w funkcjonowaniu psychicznym, tj. w zakresie takich zmiennych jak dobrostan i zdrowie psychiczne oraz praktyki zdrowotne, wywołanych pandemią COVID – 19 . Projekt wskaże również mediatory i modyfikatory tych zmian, co w konsekwencji pozwoli na oszacowanie, które zmienne kulturowe, socjodemograficzne i psychologiczne umożliwiają najbardziej optymalną adaptację do sytuacji pandemicznej. Ponadto psychologowie zaangażowani w realizację projektu będą poszukiwać zagrożeń związanych z możliwym wzrostem zachowań patologicznych, dokonają oceny natężenia zachowań kompulsywnych w zakresie aktywności fizycznej i odżywiania, oraz poziomu lęku przed negatywną oceną wyglądu.

Nauki przyrodnicze

Ocena ryzyka wystąpienia katastrofy osuwiskowej – Prowincja Syczuan, Chiny

Uniwersytet Śląski w Katowicach

Potrzeba przeprowadzenia badań interwencyjnych zaplanowanych w zgłoszonym projekcie wynika bezpośrednio z charakteru procesu osuwania, powszechnego zjawiska w obszarach górskich świata, gdzie typowo zagraża ono ludziom i niszczy infrastrukturę. Aktywność osuwisk nasilają szczególnie silne opady i wstrząsy sejsmiczne. Czynniki te są powszechne w górach Syczuanu, w Chinach, także w obszarach, gdzie rozwija się turystyka i mają miejsce liczne inwestycje. W takich regionach szczególnie istotne jest ostrożne planowanie przestrzenne pod kątem inwestycji. Celem wnioskowanego projektu jest oszacowanie zagrożenia katastrofą osuwiskową w rejonie Moxi, w Syczuanie, z użyciem procentowego indeksu dekoncentryczności przyrostów rocznych drzew, autorskiego narzędzia dendrochronologicznego służącego wykrywaniu aktywnych osuwisk. Zostało ono opracowane, opublikowane i opatentowane przez wnioskodawcę. Planujemy użyć go do badań interwencyjnych na dwóch osuwiskach, które w ostatnim czasie wykazują oznaki reaktywacji i zbliżającego się katastrofalnego osuwania w niedalekiej przyszłości, oraz stanowią zagrożenie dla ludzi i infrastruktury. Daje to unikatową możliwość przeprowadzenia badań interwencyjnych groźnych osuwisk i ich aktywności poprzedzającej wystąpienie katastrofy osuwiskowej. Tego typu dane są jak dotąd rzadkie i znacząco uzupełniłyby stan wiedzy o aktywności, zagrożeniu i ryzyku osuwiskowym, zarówno z perspektywy badań podstawowych, jak i stosowanych. Korzyści z zaplanowanych badań nie będą zatem ograniczone do łagodzenia negatywnych skutków konkretnej katastrofy osuwiskowej. Pozwolą one także sprawdzić możliwość modelowania nadchodzących katastrof osuwiskowych na podstawie danych dendrochronologicznych, w tym możliwość przewidywania i wczesnego ostrzegania. A zatem, badania osuwisk wybranych do projektu pomogą doskonalić istniejące rozwiązania (oparte o dendrochronologię i modelowanie), co pozwoli odpowiedzieć na powszechne na świecie problemy powodowane przez osuwanie.

Rekonstrukcja czy katastrofa? Transformacja społeczno-przyrodniczego dziedzictwa rzek Sztoła, Baba i Biała w obliczu nagłej zmiany środowiskowej

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Celem projektu jest zbadanie przemian przyrodniczych i społecznych aspektów dziedzictwa antropogenicznych rzek Sztoła, Baba i Biała w powiecie Olkuskim, w obliczu nagłej zmiany środowiskowej powodowanej aktywnością człowieka. Rzeki te uległy istotnym wpływom antropogenicznym, mianowicie źródła rzek w dużym stopniu wyschły w wyniku działalności człowieka, a obecne przepływy są zależne od ilości wody odprowadzanej przez znajdującą się w ich sąsiedztwie kopalnię cynku Olkusz-Pomorzany, ZGH Bolesław. Do końca 2021 roku przepływy wody w tych rzekach zostaną ograniczone lub zupełnie wstrzymane, jak się szacuje, na najbliższe 40-60 lat, w wyniku zamknięcia kopalni. Uniemożliwi to m.in. realizowanie wielu obecnie popularnych aktywności rekreacyjnych, może mieć również wpływ na stan lokalnej przyrody. Moment ograniczenia przepływów wody, określany przez niektórych ekspertów i interesariuszy jako katastrofa ekologiczna, jest istotny dla uchwycenia procesów społecznych będących podstawą rekonstrukcji i redefinicji dziedzictwa, jakie stanowią te rzeki. W ramach projektu planujemy: 1) zbadać nowe wyzwania stojące przed społecznościami lokalnymi terenów poprzemysłowych, w szczególności związane z ich odpornością (resilience) i podejmowaniem szans rozwoju w obliczu nagłych, antropogenicznych zmian w ekosytemach rzecznych, a także 2) wspierać społeczności lokalne w procesie zachodzącej nagłej zmiany środowiskowej, poprzez poszukiwanie odpowiedzi na powyższe wyzwania. Zaprojektujemy i przeprowadzimy interwencję polegającą na wykreowaniu wizji przyszłego dziedzictwa przyrodniczo-społecznego tych rzek, z wykorzystaniem metod badań naukowych, partycypacji społecznej i sztuki. Efektem projektu będą publikacje naukowe i popularno-naukowe, opracowany schemat symulacji społecznej oraz interaktywna strona internetowa.

Szakal złocisty w Polsce - groźny najeźdźca czy ofiara niewiedzy?

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Celem proponowanego projektu jest zdobycie podstawowej wiedzy na temat ekologii szakala złocistego (Canis aureus), który dynamicznie rozszerza swój zasięg w całej Europie, prawdopodobnie w wyniku globalnego ocieplenia. Nagła, szybka ekspansja szakali złocistych nie została przewidziana ani przez naukowców, ani przez decydentów politycznych i istnieje pilna potrzeba podjęcia odpowiednich decyzji dotyczących zarządzania tym gatunkiem. W tym celu konieczne jest podjęcie badań, które pozwolą zrozumieć wpływ ekspansji szakala złocistego na przyrodę i gospodarkę. Szakale złociste są sporadycznie obserwowane w Polsce od 2015 roku, ale wiedza na temat tego gatunku w Europie Środkowej, tj. jego liczebności, ekologii przestrzennej, wykorzystania siedlisk, interakcji z gatunkami rodzimymi oraz udziału w rozprzestrzenianiu się chorób odzwierzęcych, jest znikoma. Mimo to szakal złocisty stał się w Polsce gatunkiem łownym, a polowania skutecznie utrudniają badania nad ekologią gatunku. W ostatnim czasie zlokalizowaliśmy obszar w południowej Polsce, który zamieszkuje kilka grup rodzinnych szakala złocistego, zjawisko zaobserwowane po raz pierwszy w tej części Europy. Miejscowi myśliwi zgodzili się zaprzestania polowań na szakale na okres 1 roku, aby umożliwić prowadzenie badań nad gatunkiem. Ta sytuacja stwarza wyjątkową, ale pilną okazję do zbadania ekologii tego drapieżnika w najbardziej wysuniętej na północ części jego geograficznego rozmieszczenia. W ramach proponowanych badań planujemy zastosować najbardziej aktualną i efektywną pod względem czasu metodologię badań, w tym monitorowanie bioakustyczne, psy do wykrywania odchodów, telemetrię GPS i analizy genetyczne, aby zmaksymalizować ilość i jakość danych uzyskanych w tym niedługim okresie. Oprócz publikacji naukowych o znaczeniu co najmniej regionalnym planujemy również wykorzystać wyniki projektu do przygotowania raportu dla Ministerstwa Klimatu i Środowiska w celu stworzenia podstaw naukowych do zarządzania gatunkiem.

Dyplomacja i konflikty zbrojne

Mobilność konfliktu: konsekwencje wojny w Górskim Karabachu w 2020 roku – Azerbejdżanie i Ormianie w Gruzji

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Celem proponowanego projektu jest analiza, w jaki sposób wojna karabachska w 2020 r. wpłynęła na stosunki między Azerbejdżanami i Ormianami w Gruzji w dwóch regionach: Samcche-Dżawachetii zamieszkanym głównie przez Ormian oraz Kwemo Kartli zamieszkanego przez azerbejdżańską większość, ale z mniejszością ormiańską oraz mieszanymi ormiańsko- azerbejdżańskimi wsiami. Mimo, iż Gruzja nie była bezpośrednio zaangażowana w wojnę karabaską w 2020 roku, jej położenie geopolityczne oraz obecność mniejszości azerbejdżańskiej i ormiańskiej sprawia, że kraj jest podatny na konsekwencje konfliktu. Obecnie Gruzja włączyła się w negocjacje między stronami konfliktu, co ma dodatkowy wpływ na stosunki ormiańsko-azerbejdżańskie w tym kraju. Planowane badania wezmą pod uwagę różne aspekty „przeniesionego” konfliktu stawiając sobie następujące cele i pytania: 1. W jaki sposób obie mniejszości reagują na kryzys oraz w jaki sposób postrzegają zmianę układu sił na Kaukazie Południowym po podpisaniu porozumienia pokojowego? 2. Jak doświadczenia i narracje ludzi żyjących w dwóch różnych regionach Gruzji kształtują stosunki azerbejdżańsko-armeńskie? 3. Jaka jest rola organizacji i instytucji społecznych [w tym finansowanych przez rządy Azerbejdżanu i Armenii] oraz mediów (telewizji, mediów społecznościowych etc.) w kształtowaniu percepcji konfliktu wśród Ormian i Azerbejdżan w Gruzji? 4. Jak polityka państwa gruzińskiego dotycząca mniejszości wpływa na relacje azerbejdżańsko-ormiańskie, ale także na interakcje obu grup z państwem gruzińskim i w konsekwencji z gruzińską większością? 5. Na ile obecna niestabilna sytuacja w Karabachu, i tzw. pełzająca wojna zagrażają stosunkom między obiema mniejszościami w Gruzji? Podstawą projektu będą badania terenowe oparte na wywiadach i obserwacji uczestniczącej. Ponadto na każdym etapie projektu prowadzona będzie obserwacja mediów społecznościowych, stron internetowych oraz innych kanałów informacji, jak również odbędzie się 5 grup fokusowych.

Ludność cywilna wobec wojny w Górskim Karabachu. Antropologia straty i cierpienia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Przedstawiony projekt badawczy dotyczy społecznych, kulturowych i politycznych konsekwencji wojny w Republice Górskiego Karabachu, opisywanych i interpretowanych z perspektywy ludności cywilnej – bezbronnych ofiar tego konfliktu, którzy w większości zmuszeni zostali do nagłego opuszczenia swoich domów i przesiedlenia na obszar Armenii. W wyniku ciężkich walk zbrojnych trwających od 27 września do 10 listopada 2020 roku i w wyniku coraz większych ofiar wśród żołnierzy i cywilów, Rosja wprowadziła na sporny obszar swoje siły pokojowe na okres 5 lat, wymuszając na zwaśnionych stronach (Armenia i Azerbejdżan) podpisanie zawieszenia broni. W konflikcie tym największe koszty ponoszą cywile. Część z nich, mimo realnego zagrożenia ponownymi walkami i eskalacją konfliktu pozostała w Górskim Karabachu, natomiast ponad 70 tysięcy stało się uchodźcami wojennymi, przedostając się do Armenii. Będąc na krawędzi kryzysu humanitarnego zostali oni pozbawieni podstawowych warunków do życia. Projekt badawczy analizuje sytuację ludności cywilnej dotkniętej konfliktem wojennym przez pryzmat społecznych kategorii cierpienia (m. in. śmierci, traumy wojennej, lęku) i straty (m. in. utrata własnego terytorium, domu, dotychczasowego życia, tożsamości, dziedzictwa kulturowego). Prowadzone badania są osadzone w szerszym paradygmacie antropologii politycznej (anatomia konfliktu o podłożu etniczno-politycznym) oraz tzw. antropologii wojny (badania w strefie konfliktu zbrojnego oraz badania konkretnej grupy etnicznej dotkniętej dramatem wojny). Projekt badawczy będzie realizowany we współpracy z etnologiami z Narodowej Akademii Nauk Republiki Armenii (NAS RA). Główna część badań będzie opierała się na etnograficznych badaniach terenowych, m.in. wywiady i obserwacje. Pozwoli to na ukazanie wpływu wojny na postawy i strategie przetrwania ludności cywilnej, jak również na bliższe zrozumienie nagłych i dynamicznych procesów zmieniających krajobraz społeczny i relacje etniczno-narodowe na Kaukazie.

Kryzys w kopalni Turów i jego wpływ na czesko-polską współpracę transgraniczną: ocena, wnioski i rekomendacje

Akademia WSB

Problem badawczy projektu dotyczy wpływu konfliktu na poziomie narodowym (pomiędzy rządami sąsiednich krajów unijnych) na integrację i współpracę transgraniczną na poziomie lokalnym. Aby rozwiązać ten problem przeanalizujemy polsko-czeski konflikt wokół kopalni Turów. Stawiamy hipotezę, że negatywnie wpłynął on na integrację i współpracę transgraniczną, ale nie wiemy w jakim zakresie. Przegląd literatury nie ujawnił badań dotyczących wpływu pogarszających się relacji dwustronnych na integrację i współpracę transgraniczną państw członkowskich UE. Wyjątkiem są publikacje dotyczące odradzania się granic w powiązaniu z sytuacją pandemiczną w Europie. Dowodzi to unikalności naszych badań. Celem głównym badań jest identyfikacja wpływu sporu wokół kopalni Turów na integrację i współpracę transgraniczną na pograniczu polsko-czeskim, szczególnie w Euroregionie Nysa. Opracujemy także pakiet rekomendacji dotyczących sposobu eliminacji szkód jakie mogły wystąpić w różnych obszarach integracji i współpracy transgranicznej w wyniku tej sytuacji, szczególnie zaś rekomendacji dotyczących realizacji projektów typu „ludzie dla ludzi”. Projekt będzie realizowany w 2022 roku na granicy Polski i Czech, głównie w Euroregionie Nysa. Projekt zrealizuje 3 partnerów, posiadających wystarczający potencjał (wiedzę, doświadczenie, zasoby) aby prowadzić badania efektywnie i osiągnąć zaplanowane cele. Liderem projektu będzie Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej (WSB), a partnerami: Uniwersytet Techniczny w Libercu (TUL) i Uniwersytet Jana Ewangelisty w Usti nad Łabą (JEPU). W badaniach wykorzystamy takie metody jak: analiza danych zastanych, analiza mediów, indywidualne wywiady pogłębione, grupowe wywiady fokusowe, studium przypadku, metody heurystyczne. Rezultaty projektu będą prezentowane na konferencjach naukowych i w publikacjach naukowych, a także podczas seminarium dla polskich i czeskich odbiorców, zaangażowanych w integrację i współpracę transgraniczną na pograniczu polsko-czeskim.