Jak organizować mobilność akademicką w czasie pandemii i po niej? Jak najlepiej komunikować się z zagranicznymi studentami, by utrzymać z nimi kontakt i dotrzeć do nich z pomocą, jeśli jej potrzebują?

Takie między innymi tematy poruszane były z uczelniami podczas warsztatów konsultacyjnych zorganizowanych przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej oraz International Relations Offices Forum.

Pandemia koronawirusa zmieniła funkcjonowanie uczelni. Życie całej społeczności akademickiej przeniosło się w dużej części do wirtualnej rzeczywistości. Nowa sytuacja przyniosła nowe wyzwania, szczególnie w obszarze umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego. Jak im sprostać? O tym dyskutowano na warsztatach dla przedstawicieli uczelni: „Wyzwania i dobre praktyki w obszarze umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego”. Kilkudniowe wydarzenie online zorganizowane było przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej (NAWA) oraz International Relations Offices Forum (IROs Forum). Brały w nim udział uczelnie zrzeszone w IROs Forum.

- Warsztaty były miejscem spotkania i nawiązania dyskusji z przedstawicielami biur współpracy międzynarodowej uczelni na temat korzyści, wyzwań oraz sposobów radzenia sobie z przeciwnościami podczas realizacji wymiany akademickiej, np. przyjmowania cudzoziemców na uczelnie, zarówno studentów, jak i naukowców, zawierania partnerstw międzynarodowych, realizacji wspólnych programów nauczania, wprowadzenia nowych wirtualnych metod nauczania – mówi dr Grażyna Żebrowska, dyrektor NAWA. –  To było pierwsze takie spotkanie, na którym dyskutowaliśmy o potrzebnych formach wsparcia uczelni w różnych kwestiach umiędzynarodowienia. Wnioski z warsztatów posłużą NAWA do rozwoju i projektowania oferty programowej, w taki sposób, aby wsparcie ofertowane w ramach programów, jak najlepiej odpowiadało na bieżące potrzeby uczelni. Poznając problemy uczelni, możemy również, jako przedstawiciel systemu szkolnictwa wyższego i nauki, wspierać środowisko akademickie we wnioskowaniu do ustawodawcy o zmiany ułatwiające tryb działania tego systemu – dodaje dyrektor NAWA dr Grażyna Żebrowska.

W czasie spotkania poruszano tematy dotyczące umiędzynarodowienia instytucji naukowych, naukowców oraz kształcenia studentów zagranicznych.

- Czas pandemii to okres, w którym każda z uczelni zmuszona jest zrewidować swoje strategie umiędzynarodowienia i zadbać w szczególności o jakość oferty kształcenia, w tym oferty zajęć online, o jakość obsługi studentów i pracowników zagranicznych oraz o środki zapewniające im bezpieczeństwo w czasie mobilności. Uczelnie słusznie przenoszą ciężar działań z internacjonalizacji ukierunkowanej na zewnątrz, na internacjonalizację wewnętrzną, tzw. „internationalisation at home” – mówi Dorota Maciejowska, przewodnicząca IORs Forum w latach 2019-2020, z Biura prorektora UJ ds. współpracy międzynarodowej, specjalista ds. Una Europa i sieci uniwersyteckich. - Odpowiednie aktywności podejmowane na bieżąco, jak i przygotowania do realizacji współpracy międzynarodowej w czasie post-COVID są niezbędne, aby utrzymać dotychczasowy poziom internacjonalizacji polskiego szkolnictwa wyższego. To czas, aby pomyśleć o umiędzynarodowieniu jako całościowym zaangażowaniu uczelni we współpracę, w niemal każdym obszarze i na każdym poziomie. To właśnie w tym okresie niezwykle cenna jest wymiana know-how i dobrych praktyk pomiędzy uczelniami i instytucjami polskimi, dzielenie się doświadczeniami i wspieranie się w czasie transformacji. Warsztaty konsultacyjne NAWA – IROs Forum były tego najlepszym przykładem. Pozwoliły na lepsze zrozumienie roli biur współpracy międzynarodowej w czasie pandemii oraz sprawniejszą organizację zadań im powierzonych w tym wyjątkowym czasie, z którego prawdopodobnie bardzo wiele pozostanie już na zawsze w uczelnianych praktykach, jak choćby włączenie „wymiany wirtualnej” w ofertę mobilności – podkreśla Dorota Maciejowska. 

Jakie są najważniejsze wnioski z konsultacji?

Budowanie międzynarodowych partnerstw od kontaktów online

Nadal ważną częścią międzynarodowej działalności uczelni jest budowanie strategicznych partnerstw z zagranicznymi ośrodkami. Dobrą drogą, zarówno do rozpoczęcia współpracy partnerskiej, jak i jej ugruntowania, jest prowadzenie wspólnych studiów i wydawanie podwójnych dyplomów. W rzeczywistości post-COVID realizowanie takiej formy współpracy najlepiej sprawdzi się przez rozwijanie nowych form kształcenia studentów w oparciu o tzw. blended learning, czyli łączenie tradycyjnych metod kształcenia z zajęciami zdalnymi, z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informatyczno-komunikacyjnych. Z kolei w przypadku mobilności naukowców współpraca online może być dobrym gruntem do zachęcania uznanego na świecie naukowca do przyjazdu na polską uczelnię.

Przedstawiciele uczelni wskazali również perspektywiczne kierunki geograficzne rozwoju strategicznych partnerstw. Warto mianowicie zwrócić uwagę na rozwijanie współpracy z ośrodkami z krajów Afryki i Ameryki Łacińskiej. Dzięki temu polskie szkoły wyższe będą mogły silniej zaistnieć w tych regionach geograficznych i łatwiej docierać ze swoją ofertą do studentów zagranicznych.

Mobilność wirtualna to więcej niż kurs online

Pandemia spowodowała, że na pierwszym planie pojawił się nowy rodzaj mobilności akademickiej – mobilność

 wirtualna, którą polskie uczelnie musiały szybko wdrożyć, aby realizować międzynarodową wymianę i kontynuować kształcenie studentów. Polskie uczelnie nie miały dotychczas dużego doświadczenia w realizacji tej formy mobilności. Każda ze szkół wyższych podejmowała więc własne działania, aby zapewnić studentom możliwość kontynuacji kształcenia w ramach wymian, pomimo istniejących w czasie pandemii ograniczeń. Jednak mobilność wirtualna to coś więcej niż zdalne kształcenie. Mobilność wirtualna to także różne sposoby zaangażowania studentów w międzykulturową współpracę i interakcję online z partnerami z różnych kontekstów kulturowych lub obszarów geograficznych. W czasie warsztatów wyróżniono trzy europejskie trendy w sposobach realizacji mobilności wirtualnej:

• Pre-mobility – okres, kiedy studenci są angażowani w interakcję z uczelnią przyjmującą przed mobilnością fizyczną;
• Blended mobility – okresy współpracy online pomiędzy zajęciami przed mobilnością fizyczną, w celu realizacji jakiegoś projektu w uczelni partnerskiej;
• Course integration – współpraca studentów online jako uzupełnienie kursów rzeczywistych.

Jak wprowadzić z sukcesem mobilność wirtualną, która wydaje się być koniecznym działaniem w obszarze umiędzynarodowienia w najbliższym czasie? Zdaniem przedstawicieli uczelni muszą być spełnione trzy podstawowe warunki: mobilność wirtualna nie może konkurować z mobilnością fizyczną, a jednie ją uzupełniać; nauczyciele akademiccy powinni przejść specjalne szkolenia i co najważniejsze - taki rodzaj mobilność musi zostać wpisany w część programu studiów.

Dobre praktyki w komunikacji ze studentami zagranicznymi w czasie pandemii

Dużym wyzwaniem dla uczelni, szczególnie w pierwszych miesiącach pandemii, było zachowanie stałego kontaktu ze studentami zagranicznymi oraz wypracowanie dobrych praktyk komunikowania się z nimi, tak aby zapewnić im poczucie bezpieczeństwa, świadomość, że nie zostali pozostawieni samym sobie w trudnej sytuacji, a także aby budować wspomnianą mobilność wirtualną. Przedstawiciele uczelnianych biur współpracy z zagranicą stanęli przed dużym wyzwaniem monitorowania stanu zdrowia fizycznego i psychicznego studentów. Jakie działania się sprawdziły?

Uczelnie korzystały z różnych narzędzi komunikowania w sieci, które zastąpiły bardzo ograniczone bezpośrednie kontakty. Komunikacja rozwijała się i nadal rozwija w mediach społecznościowych, w specjalnie zakładanych grupach na komunikatorach, za pomocą indywidulanych i zbiorowych mailingów, stron internetowych, a także telefonicznie. Niezbędne okazało się przekazywanie studentom zagranicznych praktycznych porad, gdzie mogą uzyskać pomoc lekarską lub psychologiczną w języku angielskim; informowanie na bieżąco, jakie są wprowadzane procedury w Polsce w związku z COVID-19.

Z doświadczeń uczelni wynika, że dobrą praktyką jest stworzenie na stronie uczelni podstron w języku angielskim z informacjami o aktualnej sytuacji pandemicznej w Polsce, obowiązujących ograniczeniach, a także z wiadomościami o zasadach realizacji zajęć na uczelniach, wsparciu IT dla studentów, z danymi teleadresowymi do psychologa, czy placówek medycznych, 

w których można porozumieć się w języku angielskim. Na jednej z uczelni nawiązano np. współpracę z firmą obsługującą infolinię, na której można było uzyskać informacje o sytuacji pandemicznej oraz pomocy medycznej. Przedstawiciele uczelni podkreślali też, że dobrą praktyką jest organizowanie webinariów online skierowanych do studentów. Cykl takich e-spotkań zorganizowała NAWA, m.in. z psychologiem.

Wyzwaniem, przed którym stanęły uczelnie, było też wprowadzenie sprawnego systemu obsługi administracyjnej studentów zagranicznych i wprowadzenie e-s

ystemu kolejkowego obsługiwanych spraw. W tej kwestii dobrą praktyką jest korzystanie z systemów, które umożliwiają umawianie spotkań online w odpowiednich przedziałach czasowych i z wpisaniem tematu sprawy, jaką student, chce załatwić na uczelni.

Jednym z efektów przeprowadzonych przez NAWA i IRO’s Forum warsztatów konsultacyjnych ma być publikacja, zbierająca dobre praktyki oraz rekomendacje. Spotkania online odbyły w się w grudniu 2020 r. 

O wnioskach z warsztatów można przeczytać również w "Forum Akademickim".