Z pełnym przekonaniem mogę powiedzieć, że bez Stypendium im. Bekkera nie byłoby możliwe nawiązanie kontaktów z czołowymi naukowcami z mojej dziedziny – mówi dr Marcin Górecki z Instytutu Chemii Organicznej PAN, laureat pierwszej edycji programu im. Bekkera.
Program im. Mieczysława Bekkera to jeden z flagowych programów NAWA. W ramach ogłoszonych dotychczas czterech edycji programu, stypendia na realizację swoich projektów w renomowanych ośrodkach na świecie otrzymało blisko 600 naukowców reprezentujących polskie instytucje.
Dr Marcin Górecki z Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk jest laureatem pierwszej edycji programu im. M. Bekkera. Projekt pod nazwą: “NanoCD: from chiral Nanospots to Circular Dichroism (CD). Development of versatile microsampling attachment for a regular CD spectropolarimeter” realizował na Uniwersytecie w Pizie. Spędził 12 miesięcy na Uczelni goszczącej, jednak współpraca z nią nie zakończyła się wraz z finalizacją stypendium. O efekty realizacji projektu oraz o to dlaczego warto wziąć udział w programie mobilnościowym oferowanym przez NAWA zapytaliśmy dra Marcina Góreckiego.
Dr Marcin Górecki, Instytut Chemii Organicznej PAN, źródło, archiwum prywatne dra M. Góreckiego
NAWA: Jakie są najważniejsze wnioski z prowadzonych badań?
Dr Marcin Górecki: Najważniejszym osiągnięciem zrealizowanego Stypendium im. Bekkera było odkrycie wpływu anizotropii na pomiar widma dichroizmu kołowego (CD) w fazie stałej poprzez mapowanie chiralnych próbek aktywnych substancji farmaceutycznych (API) przy użyciu światła synchrotronowego o wysokiej rozdzielczości. De facto w ten sposób udało się poznać genezę mierzonego widma CD w stałym stanie skupienia.
W moim przekonaniu zaproponowana metodologia badawcza otwiera szersze możliwości do stosowania spektroskopii CD w chemii materiałowej oraz chemii medycznej, gdzie obecnie stałe związki chiralne stanowią podstawę projektowania nowoczesnych materiałów czy leków. Metodologia ta może być również skuteczna w chemii kryminalistycznej. W oparciu o istniejącą bazę danych substancji prawnie zakazanych, jak środki dopingujące czy odurzające, organy śledcze będą mogły ustalić źródło ich pochodzenia.
Wyniki tych badań zostały opublikowane na łamach Chemistry - A European Journal
https://chemistry-europe.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/chem.202103632
Praca została mianowana „Hot Paper” oraz nagrodzona okładką numeru.
https://chemistry-europe.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/chem.202104601
Jak stypendium im. Bekkera wpłynęło na Pana rozwój naukowy?
Roczny pobyt naukowy na Uniwersytecie w Pizie, w jednej z najbardziej prestiżowych grup zajmujących się badaniem stereozdefiniowanych związków organicznych, zaowocował powstaniem do tej pory kilku artykułów opublikowanych w czasopismach o obiegu międzynarodowym (m.in. Journal of Medicinal Chemistry, Chemistry – A European Journal, Inorganic Chemistry, Frontiers in Chemistry). Wyniki tych badań były również prezentowane na dwóch konferencjach międzynarodowych (Włochy: CD2019, Francja: Chirality2019), jak i na Zjeździe Polskiego Towarzystwa Chemicznego (PTChem2021).
Rezultaty projektu zainspirowały mnie do bardziej wnikliwego ich badania, w tym, w ramach wniosku grantowego w konkursie SONATA Narodowego Centrum Nauki (NCN), który realizuję już od ponad roku. Dodatkową wartością dodaną pobytu w Toskanii było poszerzenie moich kompetencji miękkich, szczególnie w zakresie znajomości języka włoskiego. Biegłość w posługiwaniu się tym językiem zaowocowała przygotowaniem tuż przed powrotem do Polski (druga połowa grudnia 2019 r.), na zaproszenie Zespołu ds. Promocji i Umiędzynarodowienia Wydziału Chemii i Chemii Przemysłowej, krótkiego popularnonaukowego materiału filmowego na temat mojego pobytu.
Jakie znaczenie w projekcie miała współpraca międzynarodowa?
Współpraca międzynarodowa miała dla pomyślnego ukończenia projektu znaczenie fundamentalne.
Z pełnym przekonaniem mogę powiedzieć, że bez Stypendium im. Bekkera nie byłoby możliwe nawiązanie kontaktów z czołowymi naukowcami z mojej dziedziny, a w konsekwencji pogłębione spojrzenie na istotę zjawiska dichroizmu kołowego (CD) w fazie stałej. Stypendium z NAWA umożliwiło mi zbadanie modelowych chiralnych związków organicznych, na prototypowym urządzeniu zaprojektowanym, skonstruowanym i zoptymalizowanym do pracy z komercyjnym przyrządem CD, które powstało w grupie prof. Lorenzo Di Bari i prof. Gennaro Pescitelli we Włoszech. Uzyskane wyniki wstępne skłoniły nas do głębszego ich przebadania na synchrotronie w Diamond Light Source (Wielka Brytania), dysponującego najbardziej zaawansowaną aparaturą do mapowania chiralnych powierzchni na świecie (Laboratorium Beamline B23 Prof. G. Siligardi).
W pracy naukowej przyświeca mi myśl odkrywcy stereochemii Louisa Pasteura - ,,Na polu obserwacji przypadek sprzyja jedynie umysłom przygotowanym”, co moim zdaniem sprawdza się również w odniesieniu do kontaktów naukowych. Często podczas wyjazdów zagranicznych rozmawiamy z naukowcami prowadzącymi różnego rodzaje badania, czasem nawet bardzo odległe od naszych i w trakcie dyskusji, która często zaczyna się przypadkowo, okazuje się z jakimi problemami ktoś musi się skonfrontować, a my posiadamy narzędzia i wiedzę do ich rozwiązania. Nawiązane w ramach Stypendium im. Bekkera kontakty naukowe z prof. K. Kumar Damodaran (Uniwersytet w Reykaviku) i wspólne trilateralne badania (K. Kumar Damodaran, G. Pescitelli, M. Górecki) wykorzystujące spektroskopię CD w ciele stałym uwieńczone zostały opublikowaniem wspólnej pracy na łamach prestiżowego magazynu Angewandte Chemie International Edition [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/anie.202107040].
Reasumując, dzięki Stypendium im. Bekkera sieć moich kontaktów międzynarodowych została tak poszerzona, że, mam nadzieję, pomoże mi w przyszłości rozwijać aktywność naukową w dziedzinach, w tym także w zakresie metod chiraloptycznych, będących obecnie wyzwaniem.
Dziękujemy za rozmowę
Praca w Instytucie Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk
Instytut Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk (IChO PAN) istniej od 1964 r.
IChO PAN jest jednostką naukową kategorii A według parametryzacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Według rankingów krajowych IChO PAN jest klasyfikowany na pierwszym miejscu w kategorii instytutów naukowych prowadzących badania w zakresie chemii organicznej oraz na drugim w kategorii badań dotyczących chemii. W 2021 w międzynarodowym rankingu jakości instytucji naukowych, SCImago Institutions Rankings (SIR), IChO PAN zajęło pierwsze miejsce pod względem innowacyjności wśród instytucji naukowych w Polsce oraz piąte w rankingu ogólnym w zestawieniu SIR.
24 lipca 2017 roku IChO PAN otrzymał od Komisji Europejskiej wyróżnienie „HR Excellence in Research”, dzięki czemu dołączył do grona wybitnych placówek naukowych z Europy, które zapewniają doskonałe warunki zatrudnienia dla naukowców i stwarzają optymalną atmosferę do prowadzenia badań naukowych na najwyższym poziomie.
Tematyka badań dra Marcina Góreckiego dotyczy przede wszystkim aplikacji metod chiraloptycznych (ECD, ORD, VCD, ROA, CPL) w analizie stereochemicznej (konfiguracja absolutna, konformacja, oddziaływania międzycząsteczkowe) związków naturalnych i syntetycznych. Drugi kierunek prac jest zorientowany na rozwój spektroskopii dichroizmu kołowego (CD) w fazie stałej do zastosowań w chemii medycznej i materiałowej.
Zestaw do wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z przyrządem do elektronowego dichroizmu kołowego (ECD) jako detektorem chiraloptycznym, IChO PAN
Spektropolarymetr do pomiaru widm elektronowego dichroizmu kołowego (ECD), IChO PAN
Spektropolarymetr do pomiaru widm oscylacyjnego dichroizmu kołowego (VCD), IChO PAN
Dr Marcin Górecki jest również laureatem programów Narodowego Centrum Nauki (NCN). W ramach programu Sonata otrzymał finansowanie na realizację projektu na latach 2020 – 2023. Wcześniej realizował grant w ramach programu Preludium. Otrzymał również grant Mobilność Plus z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Grant Obliczeniowy z Wrocławskiego Centrum Sieciowo-Superkomputerowego (WCSS). Dr. Górecki jest autorem ponad 80 publikacji naukowych w czasopismach o zasięgu międzynarodowym, prezentował wyniki badań na ponad 40 konferencjach w kraju i zagranicą i był wykonawcą w 10 projektach finansowanych w drodze konkursów krajowych lub zagranicznych. Współpracuje z sektorem gospodarczym oraz wykonuje ekspertyzy i recenzje na zamówienia instytucji publicznych lub przedsiębiorców. Od 2020 pełni funkcję kierownika Pracowni Spektroskopii Optycznej w Laboratorium Analizy Substancji Bioaktywnych IChO PAN.
Bekker NAWA
Celem Programu jest wsparcie mobilności międzynarodowej doktorantów, naukowców i nauczycieli akademickich w dążeniu do doskonałości naukowej przez umożliwienie im rozwoju naukowego w zagranicznych ośrodkach badawczych oraz akademickich na całym świecie.
Program jest otwarty dla doktorantów i naukowców reprezentujących wszystkie dziedziny nauki, a jednostkami goszczącymi mogą być ośrodki naukowe lub akademickie na całym świecie.
Wyjazdy trwające od 3 do 24 miesięcy pozwolą im na pobyt w uznanych ośrodkach naukowych, nawiązanie z nimi długofalowej współpracy oraz na realizację projektów wspólnie z wybitnymi naukowcami z zagranicy. Młodszym naukowcom Program stworzy także szansę realizacji wartościowych staży podoktorskich zaś doktorantom na realizację części kształcenia.
Oferta programów dla naukowców i doktorantów
